ҚР ЕК-нің 15-бабының қолданыстағы редакциясы түсініктемелермен.

Қазақстан Республикасының Үкіметі:

1) еңбек, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттарын әзірлейді және іске асырылуын қамтамасыз етеді;

2) алып тасталды – ҚР 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

3) алып тасталды – ҚР 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

4) мемлекеттік бюджет қаражаты есебінен қамтылатын ұйымдардың азаматтық қызметшілерінің, жұмыскерлерінің, қазыналық кәсіпорындар жұмыскерлерінің еңбегіне ақы төлеу жүйесін бекітеді;

5) алып тасталды – ҚР 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

6) алып тасталды – ҚР 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

7) алып тасталды – ҚР 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен;

Ескерту. 15-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 04.05.2020 № 321-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 19.04.2023 № 223-VII (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.

Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 15 бабына түсініктеме

  1. Қазақстан Республикасының Конституциясына (64-бап) сәйкес Үкімет Республикада атқарушы билікті жүзеге асырады, атқарушы органдар жүйесін басқарады және олардың қызметіне басшылық жасайды. Өзінің функционалдық мақсаты бойынша Үкімет жалпы құзыретті орган болып табылады, экономика салаларының, әлеуметтік саланың және әкімшілік-саяси құрылыстың дамуын, оның ішінде елдің еңбек ресурстарын мемлекеттік басқаруды қамтамасыз етеді. Үкімет Конституцияның, «Қазақстан Республикасының Үкіметі туралы» 1995 жылғы 18 желтоқсандағы № 2688 Конституциялық заңының (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесінің Жаршысы, 1995 ж. 23, 145-бап), республиканың заңдары мен өзге де нормативтік құқықтық актілері. Үкімет өз құзыретіне сәйкес басқару функцияларының толық кешенін жүзеге асырады,

Үкіметке өз функцияларын жүзеге асыру үшін тиісті мемлекеттік өкілеттіктер (жалпы міндетті (құқықтық) нормаларды қамтитын басқару актілерін шығару құқығы; бақылауды жүзеге асыру және т.б.) берілген.

  1. Еңбек ресурстарын ұтымды пайдалану мемлекеттің әлеуметтік-экономикалық саясатының негізгі ұстанымы болып табылады және Үкіметтің практикалық қызметінің негізгі бағыттарының бірі болып табылады. Нарықтық экономика және меншік түрлерінің және шаруашылық жүргізудің әртүрлі ұйымдық-құқықтық нысандарының теңдігі жағдайында мемлекет халықты жұмыспен қамту саласындағы саясатын қайта айқындайды, сұраныс пен ұсыныстың арақатынасы, қайта бөлу негізінде халықты жұмыспен қамтуды реттеудің принципті жаңа өлшемдерін белгілейді. экономика секторлары мен әлеуметтік сфера арасындағы еңбек, сондай-ақ аумақтық «кесімде». Осы бағытта Үкімет азаматтардың еңбекке, кәсіптік оқытуға және қайта даярлауға деген қажеттіліктерін қанағаттандыруға, жұмыс орындарын дамытуды ынталандыруға бағытталған белсенді әлеуметтік-экономикалық саясатын

Шағын кәсіпкерлікті қолдау және дамыту мемлекеттік экономикалық саясаттың басым бағыты болып табылады.

Нарықтық қатынастар жағдайында Үкіметтің қызметі азаматтардың еңбек бостандығына, қызмет түрі мен кәсіпті еркін таңдауына конституциялық құқығын жүзеге асырудың ұйымдық-құқықтық және әлеуметтік-экономикалық алғышарттарын жасауға бағытталған.

  1. Үкіметтің еңбек саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі ұйымдастырушылық қызметі мыналарға бағытталған:
  • Қазақстан Республикасының азаматтарына, Қазақстан Республикасында тұрақты тұратын шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдарға қызмет түрі мен кәсіпті еркін таңдауда тең мүмкіндіктерді, әділ және қолайлы еңбек жағдайларын, жұмыссыздықтан әлеуметтік қорғауды қамтамасыз ету;
  • нәтижелі жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету, жұмыссыздықты азайту, жұмыс орындарын құру;
  • бiлiм беру жүйесiнiң инвестициялық саясатты ескере отырып, еңбек нарығының қажеттiлiгiне және оның даму перспективаларына сәйкес кадрлар даярлауға бағытталуы;
  • азаматтардың заңнамаға сәйкес жүзеге асырылатын еңбек және кәсіпкерлік бастамасын қолдау, олардың өнімді, шығармашылық еңбекке қабілеттерін дамытуға жәрдемдесу;
  • бар жұмыс орындарын сақтайтын және жаңа жұмыс орындарын ашатын жұмыс берушілерді, оның ішінде мақсатты топтар үшін ынталандыру;
  • уәкілетті орган және жеке жұмыспен қамту агенттігі арқылы еңбек делдалдығын ұйымдастыру;
  • Қазақстан Республикасынан шетелге жұмыс күшін шығаруға байланысты қызметті лицензиялау;
  • шетелдік жұмыс күшін тартуға квоталар арқылы ішкі еңбек нарығын қорғау;
  • халықты жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету жөніндегі республикалық шараларды жергілікті атқарушы органдар қабылдайтын шаралармен үйлестіру;
  • халықты жұмыспен қамту саласындағы қызметті экономикалық және әлеуметтік саясаттың басқа бағыттарымен үйлестіру;
  • еңбек нарығының бірыңғай ақпараттық базасын қалыптастыру;
  • халықты жұмыспен қамтуды қамтамасыз ету жөніндегі іс-шараларды әзірлеу және іске асыру жөніндегі мемлекеттік органдардың қызметін үйлестіру және реттеу және олардың орындалуын бақылау;
  • халықты жұмыспен қамту мәселелерін шешуде, оның ішінде Қазақстан Республикасы азаматтарының шетелдегі және Қазақстан Республикасының аумағындағы шетелдіктердің еңбек қызметіне байланысты мәселелерді шешуде халықаралық ынтымақтастықты ұйымдастыру;
  • мемлекеттік жұмыспен қамту саясатын әзірлеуге және іске асыруға жұмыс берушілер, қызметкерлер және қоғамдық ұйымдар өкілдерінің қатысуын қамтамасыз ету;
  • қосымша жұмыс орындарын құруды ынталандыруды қолдайтын жұмыспен қамту саясатына сәйкес қаржылық, салықтық және инвестициялық саясатты жүргізу («Халықты жұмыспен қамту туралы» Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 23 қаңтардағы № 149 Заңының 4-бабының 2-тармағы – Ведомости. , 2001 ж. № 3, 18-бап).
  1. Үкіметтің кадрлық қызметі Үкімет құрамына кірмейтін орталық атқарушы органдардың басшыларын қызметке тағайындаумен және қызметтен босатумен байланысты; министрлер мен Үкiмет құрамына кiрмейтiн орталық атқарушы органдар басшыларының, олардың орынбасарларының, сондай-ақ республика ведомстволары басшыларының ұсынуы бойынша қызметке тағайындау және қызметтен босату.

Кадрлық қамтамасыз ету басқару функциясы ретінде экономика салаларында, әлеуметтік салада және әкімшілік-саяси құрылыста мамандарды даярлау, бөлу және тиімді пайдаланумен байланысты мәселелер кешенін шешуді қамтиды. Біз кадрларды іріктеуге және олардың жұмысын ұйымдастыруға қойылатын ерекше талаптар туралы айтып отырмыз. Осылайша, Үкiмет мемлекеттiк қызметшiлер лауазымдарының тiзбесiн, мемлекеттiк қызметке кiру және мемлекеттiк қызметшiнiң бос лауазымына орналасуға конкурс өткiзу тәртiбiн, сондай-ақ ұйымдарда кадрларды кәсiптiк даярлауға, қайта даярлауға және олардың бiлiктiлiгiн арттыруға қойылатын жалпы талаптарды айқындайды. .

  1. Үкімет құзыретінің ең маңызды элементі еңбекті ұйымдастырудың әлеуметтік нысандары мен жағдайлары мәселелерін реттеу функциясы болып табылады. Қоғамның еңбек ресурстарының болуы мен жағдайы, еңбек бөлінісі мен кооперациясы, еңбек тәртібін қамтамасыз ету және бірлескен еңбек процесін басқару, еңбек өлшемін және өндірістің басқа жағдайларын белгілеу, өндірілген өнімді бөлу тәртібі мен дәрежесі. өндірушілердің өздерінің осы процеске қатысуы, жұмыс күшінің ұдайы өндірісі (кәсіби оқыту) – осының барлығы еңбекті қоғамдық ұйымдастыру концепциясының құрамдас бөліктері болып табылады. Тәуелсіз, егеменді Қазақстанның қалыптасуы жағдайында бұл мәселелер ерекше әлеуметтік мәнге ие болады, сондықтан мемлекет тарапынан реттеу нысанасына айналады.

Үкіметтің құзыретіне еңбек қатынастарының мазмұнын құрайтын және тиісінше еңбек және ұжымдық шарттардың талаптарын белгілеуге әсер ететін еңбек жағдайларын белгілеу жатады. Бұл жұмыс берушiлердiң республикалық бiрлестiктерiмен және жұмысшылардың республикалық бiрлестiктерiмен Бас келiсiм жасасуға қатысты; ұлғайтылған салалық коэффициенттерді көздейтін салалық келісімдерді бекіту; орташа жалақыны есептеудің бірыңғай тәртібін белгілеу; акцияларының бақылау пакеті мемлекетке тиесілі ұлттық компаниялардың, акционерлік қоғамдардың басшы қызметкерлеріне еңбекақы төлеу және сыйлықақы төлеу шарттары туралы үлгі ережені бекіту; шетелдік жұмыс күшін тарту тәртібін белгілеу; мемлекеттік бюджет есебінен ұсталатын ұйымдардың қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесін бекіту;

Реттеу функциясы кәсіпорынның (мекеменің, ұйымның) қызметкерлері ұжымының бірлескен жұмыс процесін ретке келтіруге, еңбек қатынастары субъектілерінің мәртебесін анықтауға, еңбек қатынастарын қалыптастыруға, еңбек шеңберінде қызметкерлердің өндірістік кәсіби қызметін ынталандыруға бағытталған. заң талаптары.

  1. Қауіпсіздік және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік саясатты іске асыру жөніндегі шараларды әзірлеуде Республика Үкіметіне ерекше рөл жүктеледі. Осы саладағы мемлекеттік саясаттың негізгі бағыттары бапта айқындалған. 306 Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі (осы бапқа түсініктемені қараңыз). Үкімет еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік басқаруды, оның ішінде осы саладағы заңнамалық және өзге де нормативтік құқықтық актілерді, сондай-ақ өндіріс құралдарына, технологияға және еңбекті ұйымдастыруға қойылатын талаптарды әзірлеуді, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік бақылауды жүзеге асырады. Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі және еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша басқа да заңнамалық актілер. Үкімет ведомстволық бағынысты ұйымдарда салауатты және қауіпсіз еңбек жағдайларын жасау жөніндегі министрліктер мен басқа да орталық мемлекеттік органдардың функцияларын айқындайды; еңбекті қорғау жөніндегі шығыстарды қаржыландыру тәртібін айқындайды; екі айдан астам еңбекке уақытша жарамсыздық мерзімі белгіленуі мүмкін ауру түрлерінің тізбесін бекітеді; бес адамнан астам адам қаза болған топтық жазатайым оқиғаларды тергейтін комиссия құрады.

Көріп отырғаныңыздай, Үкіметтің осы бағыттағы практикалық қызметі Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының маңызды қағидаттарының бірі – еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелерін мемлекеттік реттеуді (11-тармақ) іске асырумен тікелей байланысты. Өнер. 4 ҚР ЕК).

  1. Басқару функциясы ретінде бақылау мемлекеттік аппараттың барлық бөліктерінің, соның ішінде Үкімет пен оған бағынысты атқарушы органдардың қызметіне енеді. Еңбек қатынастары саласында бақылау нақты мазмұнмен толтырылады. Бақылау кәсіпорындарда еңбек заңнамасының сақталуы, қауіпсіздік және еңбекті қорғау туралы объективті ақпарат алумен байланысты. Бақылау функциясы Үкіметтің еңбек ресурстарын ұтымды пайдалану жөніндегі өзіне жүктелген міндеттерді орындауын қамтамасыз етеді, оған ведомстволық бағынысты органдардың қызметінде тәртіп пен заңдылықты сақтаудың қажетті шарты ретінде әрекет етеді (Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі). Қазақстан Республикасы, жергілікті атқарушы органдар және т.б.).

Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінде еңбек заңнамасының сақталуына, қауіпсіздік техникасы мен еңбекті қорғауға бақылауды ұйымдастыруға көп көңіл бөлінген. Атап айтқанда, Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің « Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасының сақталуын бақылау » 6-бөлімінде бақылаудың келесі түрлері көрсетілген: мемлекеттік бақылау (ҚР Еңбек кодексінің 38-тарауына түсініктемені қараңыз). Қазақстан), еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі ішкі бақылау (Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінің 39-тарауына түсіндірмені қараңыз), қоғамдық бақылау (Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 40-тарауына түсініктемені қараңыз).

ҚР ЕК 15-бабына жаңа түсініктеме

Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 15-бабында Қазақстан Республикасы Үкіметінің еңбек қатынастарын реттеу саласындағы құзыреті сипатталған. Осы бапқа сәйкес Қазақстан Республикасының Үкіметі еңбек қатынастарының бірқатар негізгі аспектілеріне жауапты, оның ішінде:

    1. Еңбек, қауіпсіздік және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік саясатты әзірлеу және іске асыру. Бұл Қазақстан Республикасы Үкіметінің еңбек жағдайларын жақсартуға және қызметкерлердің құқықтарын қорғауды қамтамасыз етуге бағытталған стратегиялық басымдықтар мен шараларды белгілейтінін білдіреді.
    2. Қызметкерлерді еңбекке уақытша жарамсыздығы бойынша әлеуметтік қолдау түрлерінің бірі болып табылатын еңбекке уақытша жарамсыздық бойынша әлеуметтік төлемдердің мөлшерін анықтау.
    3. Ұлттық компаниялардың және мемлекет қатысатын акционерлік қоғамдардың басшы қызметкерлеріне еңбекақы төлеу және сыйлықақы беру шарттары туралы Үлгілік ережені бекіту, ол жоғары тұрған басшылықтың еңбегіне ақы төлеудің ашықтығы мен әділдігін қамтамасыз етеді.
    4. Азаматтық қызметшілерге, мемлекеттік бюджеттен қаржыландырылатын ұйымдардың қызметкерлеріне және қазыналық кәсіпорын қызметкерлеріне еңбекақы төлеу жүйесін бекіту. Бұл әділ еңбекақыны қамтамасыз етуге және осы санаттағы қызметкерлердің тиімді жұмысын ынталандыруға бағытталған.
    5. Жұмыс берушілердің республикалық бірлестіктерімен (қауымдастықтарымен, одақтарымен) және жұмысшылардың республикалық бірлестіктерімен бас шарт жасасу. Бұл қызметкерлер мен жұмыс берушілердің мүдделерін үйлестіруге бағытталған әлеуметтік әріптестіктің маңызды құралы болып табылады.
    6. Тиісті уәкілетті органдардың еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы нормативтік құқықтық актілерді қабылдау тәртібін белгілеу, бұл саладағы нормалар мен талаптарды сақтауға ықпал етеді.
    7. Қазақстан Республикасының Конституциясымен, заңдарымен және Қазақстан Республикасы Президентінің актілерімен Үкіметке жүктелген өзге де функцияларды орындау. Бұл Қазақстан Республикасының Үкіметі еңбек қатынастарын реттеуге байланысты қосымша заңнамалық актілерде және Президенттің жарлықтарында қарастырылуы мүмкін барлық міндеттер мен міндеттерді орындауға міндетті екенін білдіреді.

Жалпы, Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 15-бабында Қазақстан Республикасы Үкіметінің еңбек қатынастарын реттеудегі, әділ еңбекақы төлеуді қамтамасыз етудегі және жұмыскерлердің құқықтарын қорғау үшін жағдай жасаудағы маңызды рөлі ерекше атап өтілген. Қазақстан Республикасының Үкіметі өз құзыретін пайдалана отырып, еңбек процесінің барлық қатысушыларының – жұмыс берушілердің, қызметкерлердің және мемлекеттің мүдделеріне жауап беретін еңбек қатынастарының теңгерімді жүйесін қалыптастыруға ұмтылады.