ҚР ЕК-нің 158-бабының қолданыстағы редакциясы түсініктемелермен.

1. Ұжымдық шарт тараптар айқындайтын мерзімге жасалады.

2. Егер ұжымдық шарттың ережелерінде өзгеше көзделмесе, ол қол қойылған кезден бастап күшіне енеді және тараптардың орындауы үшін міндетті болады.

Ұжымдық шарттың қолданылу мерзімі өткен жағдайда, ол тараптардың ең болмағанда біреуі оның қолданылу мерзімі өткенге дейін жаңа ұжымдық шарт жасасу туралы ұсыныс енгізген кезде жаңа ұжымдық шарт жасалғанға дейін, бірақ бір жылға дейінгі мерзімнен аспайтын мерзімге ұзартылған болып саналады.

Ұжымдық шартта осы тармақтың екінші бөлігінде белгіленген мерзімді шектемей, оны жаңа ұжымдық шарт жасалатын күнге дейін ұзарту көзделуі мүмкін.

3. Ұжымдық шарттың күші жұмыс берушіге және солардың атынан ұжымдық шарт жасалған ұйым жұмыскерлеріне және оған қосылған жұмыскерлерге қолданылады. Қосылу тәртібі мен шарттары ұжымдық шартта айқындалады.

4. Ұйым таратылған, ол банкрот деп жарияланған кезде ұжымдық шарттың қолданылуы барлық жұмыскерлермен еңбек шарттары тоқтатылған күннен бастап тоқтатылады.

5. Тараптар өкілдерінің ұжымдық шарт жасасу, өзгерту, толықтыру жөніндегі келіссөздерге қатысудан жалтаруы немесе ұжымдық шарт жасасудан негізсіз бас тартуы, келіссөздер жүргізу мерзімдерін бұзуы және тиісті комиссияның жұмысын қамтамасыз етпеуі, келіссөздер жүргізу және ұжымдық шарт ережелерінің сақталуын бақылауды жүзеге асыру үшін қажетті ақпаратты бермеуі, сол сияқты оның талаптарын бұзуы немесе орындамауы Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады.

Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 158 бабына түсініктеме

  1. Ұжымдық шарт тараптар белгілеген мерзімге жасалады. Оның ұзақтығы ұжымдық шартта белгіленеді.
  2. Ұжымдық шарт, егер оның ережелерінде өзгеше көзделмесе, оған қол қойылған сәттен бастап күшіне енеді. Ол құқықтық актінің күші бар және оған қол қойған тараптар үшін міндетті болып табылады.
  3. Осы баптың ең маңызды ережесі ұжымдық шарттың күші жұмыс берушіге және атынан ұжымдық шарт жасалған ұйымның қызметкерлеріне, сондай-ақ жазбаша өтініш негізінде оған қосылған қызметкерлерге таралады. Яғни, бұрын келіссөздер жүргізу құқығын бермеген және оларға қатыспаған қызметкер оған кез келген уақытта жазбаша өтініш жазу арқылы қосыла алады.
  4. Ұйымның атауының өзгеруі, басшылықтың ауысуы ұжымдық шартты бұзбайды. Сонымен қатар, ұжымдық шарт ұйымды қайта ұйымдастыру (қосу, қосылу, бөлу, бөлініп шығу, қайта құру) кезеңінде күшінде қалады. Бұл процесс аяқталғаннан кейін ұжымдық шарт бұзылады.
  5. Ұйымның меншік иесі мен мүлкін өзгерту кезінде ұжымдық шарттың күші үш ай бойы сақталады. Осы кезеңде тараптар жаңа ұжымдық шарт жасасу немесе қолданыстағысын сақтау, өзгерту және толықтыру туралы келіссөздерді бастауға құқылы.
  6. Ұйым таратылған немесе банкрот деп танылған кезде ұжымдық шарт атынан ұжымдық шарт жасалған барлық қызметкерлермен еңбек шарты бұзылған кезден бастап тоқтатылады.

ҚР ЕК 158-бабына жаңа түсініктеме

Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 158-бабында ұжымдық шарттың талаптары, қолданылу аясы және тараптардың оны жасасу мен орындаудағы жауапкершілігі айқындалған.

  1. 1-тармаққа сәйкес ұжымдық шарт тараптар белгілеген мерзімге жасалады. Бұл тараптардың өз мүдделері мен ұйымның ерекшеліктеріне байланысты шарттың ұзақтығын таңдау еркіндігін білдіреді.
  2. Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 158-бабының 2-тармағында ұжымдық шарт, егер оның ережелерінде өзгеше көзделмесе, оған қол қойылған кезден бастап күшіне енетіні белгіленген. Ұжымдық шарттың қолданылу мерзiмi өткен жағдайда, тараптардың кемiнде бiреуi жаңа шарт жасасу туралы ұсыныс жасаған жағдайда, жаңа шарт жасалғанға дейiн, бiрақ бiр жылдан аспайтын мерзiмге ұзартылды деп есептеледi. Ұжымдық шартта оның мерзімін шектеусіз ұзарту да көзделуі мүмкін.
  3. 3-тармақ ұжымдық шарттың қолданылу аясын реттеп, оның атынан шарт жасалған ұйымның жұмыс берушіге және қызметкерлеріне, сондай-ақ оған қосылған қызметкерлерге қатысты қолданылатынын көрсетеді. Қосылу тәртібі мен шарттары ұжымдық шарттың өзінде айқындалады.
  4. Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 158-бабының 4-тармағында ұжымдық шарт ұйымды тарату немесе оны банкрот деп тану кезінде тоқтатылады. Бұл ретте шарт барлық қызметкерлермен еңбек шарты бұзылған күннен бастап тоқтатылады.
  5. 5-тармақта тараптардың ұжымдық шарт жасасу, өзгерту, толықтыру жөніндегі келіссөздерге қатысудан жалтарғаны немесе оны жасасудан негізсіз бас тартқаны, келіссөздер жүргізу мерзімін бұзғаны және комиссияның жұмысын қамтамасыз етпегені, ұсынбағандығы үшін жауапкершілік айқындалған. ақпарат, сондай-ақ шарт талаптарын бұзу немесе орындамау. Осы әрекеттердің барлығы Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады.

Жалпы, Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 158-бабы ұжымдық шартты жасау және орындау кезінде тараптардың талаптарын, көлемін және жауапкершілігін реттейтін маңызды бап болып табылады. Ол шарт жасасу және орындау процесінде қызметкерлер мен жұмыс берушілердің кепілдіктері мен құқықтарын қамтамасыз етеді, сондай-ақ олардың міндеттемелерін бұзғаны үшін салдары мен жауапкершілігін анықтайды.

Ұжымдық шарт ұйым мен қызметкерлердің ерекшеліктері мен қажеттіліктерін ескеруге мүмкіндік беретін еңбек қатынастарын реттеудің қосымша құралы болып табылатынын атап өткен жөн. Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 158-бабының ережелерін сақтау адал еңбек жағдайларын жасауға және қызметкерлер мен жұмыс берушілердің құқықтары мен мүдделерін қамтамасыз етуге ықпал етеді.