ҚР ЕК-нің 159-бабының қолданыстағы редакциясы түсініктемелермен.
1. Жұмыс беруші мен микрокәсіпкерлік субъектінің, жұмыскерлерінің саны он бес адамнан аспайтын коммерциялық емес ұйымның жұмыскері, үй жұмыскері, заңды тұлғаның жеке-дара атқарушы органы, заңды тұлға атқарушы органының басшысы, сондай-ақ заңды тұлғаның алқалы атқарушы органының басқа да мүшелері арасында туындайтын дауларды қоспағанда, жеке еңбек дауларын – келісу комиссиялары, ал реттелмеген мәселелер не келісу комиссиясы шешімінің орындалмауы бойынша соттар қарайды.
Осы Кодексте айқындалған тәртіппен жеке еңбек дауларын қарау үшін келісу комиссиясын құру туралы талап еңбегі Қазақстан Республикасының арнайы заңдарында және өзге де нормативтік құқықтық актілерінде көзделген ерекшеліктермен Қазақстан Республикасының Еңбек кодексімен реттелетін жұмыскерлердің жекелеген санаттарына, оның ішінде әскери қызметте тұратын жұмыскерлерге, арнаулы мемлекеттік және құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне, мемлекеттік қызметшілерге қолданылмайды.
2. Келісу комиссиясы жұмыс беруші өкілдері мен жұмыскерлер өкілдерінің бірдей санынан тепе-тең негізде ұйымдарда құрылатын, тұрақты жұмыс істейтін орган болып табылады.
Ұжымдық шартта ұйымның филиалдарында, өкілдіктерінде және өзге де оқшауланған құрылымдық бөлімшелерінде келісу комиссияларын құру көзделуі мүмкін.
3. Келісу комиссиясын қалыптастыру тәртібі және оның қызметі жұмыс беруші мен жұмыскерлердің өкілдері арасында жасалатын келісу комиссиясының жұмысы туралы келісімде не ұжымдық шартта айқындалады.
Келісу комиссиясының жұмысы туралы келісімде не ұжымдық шартта келісу комиссиясы мүшелерінің сандық құрамы, келісу комиссиясы мүшелерінің қатарынан төраға мен хатшыны сайлау тәртібі, келісу комиссиясына өтініш беру тәртібі, келісу комиссиясының жұмыс тәртібі мен регламенті, келісу комиссиясының шешім қабылдау тәртібі мен оның мазмұны, келісу комиссиясы мүшелерінің өкілеттік мерзімі, оның мүшелеріне кепілдіктер беру туралы ережелер және келісу комиссиясының жұмысын ұйымдастыру жөніндегі өзге де мәселелер қамтылуға тиіс.
Келісу комиссиясының отырысын ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдана отырып өткізуге жол беріледі. Мұндай жағдайда келісу комиссиясы мүшелерінің және өзге де тұлғалардың қатысуы электрондық цифрлық қолтаңбамен немесе авторизациялану, сәйкестендірілу қамтамасыз етіле отырып және жұмыс берушінің отырыс жазбасын сақтауымен өзге де электрондық тәсілмен расталады.
4. Келісу комиссиясына келіп түскен өтінішті көрсетілген комиссия берілген күні міндетті түрде тіркеуге тиіс.
Дау өтініш берушінің және (немесе) Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес берілген өкілеттіктер шегінде ол уәкілеттік берген өкілдің қатысуымен қаралады. Өтініш берушінің жазбаша келісімі болған кезде дауды оның қатысуынсыз қарауға жол беріледі.
Өтініш берушінің келісу комиссиясының шешімі шығарылғанға дейін комиссия хатшысын өтінішті кері қайтарып алу туралы жазбаша хабардар ете отырып, бұрын берілген өтінішін кері қайтарып алуға құқығы бар.
Бұрын еңбек қатынастарында болған адам келісу комиссиясында өзінің мүдделерін білдіру құқығын кәсіподақ органдарына, жұмыскерлердің сайланбалы өкілдеріне жазбаша өтінішпен беруге құқылы.
4-1. Жұмыскер, оның ішінде бұрын еңбек қатынастарында болған, ұйымның жоғары тұрған басшысына және (немесе) басшылығына ақпарат беру арқылы осы ұйымда сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылға жәрдем көрсететін (көрсеткен) жұмыскер тарапы болатын жеке еңбек дауы «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген ерекшеліктер ескеріле отырып, осы бапта белгіленген тәртіппен сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі уәкілетті органның өкілі міндетті түрде шақырыла отырып және Қазақстан Республикасының сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы заңнамасында айқындалған тәртіппен жасалған, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылға жәрдем көрсету туралы ақпаратты жария етпеу туралы келісім болған кезде құпиялылық қамтамасыз етіле отырып қаралады.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі уәкілетті органның өкілін шақыру осы тармақтың бірінші бөлігінде көрсетілген ұйымның хабарламаны және еңбек дауына байланысты тиісті материалдарды еңбек дауы қаралғанға дейін үш жұмыс күнінен кешіктірмей, оның қаралатын орны мен уақытын көрсете отырып, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі уәкілетті органға жіберуі арқылы жүргізіледі.
Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі уәкілетті органның өкілі еңбек дауын қарауға келмеген жағдайда келісу комиссиясының отырысы «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген ерекшеліктер ескеріле отырып, осы бапта айқындалған тәртіппен оның қатысуынсыз өткізіледі.
Осы тармақтың бірінші, екінші және үшінші бөліктерінің талаптары уәкілетті мемлекеттік органдар жұмыскердің сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылық фактісі туралы хабарын қабылдаған күннен бастап немесе ол сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылға өзге де жәрдем көрсеткен кезден бастап үш жыл бойы қолданылады.
Ұйымның басшысына сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі уәкілетті органның жұмыскер, оның ішінде бұрын еңбек қатынастарында болған, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылға жәрдем көрсеткен жұмыскер мен жұмыс берушінің арасындағы жеке еңбек дауын қарау қажеттілігі туралы хабарламасы келіп түскен жағдайда жұмыс беруші «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы» Қазақстан Республикасының Заңында белгіленген ерекшеліктерді ескере отырып, осы бапта айқындалған тәртіппен осы дауды қарау жөніндегі шараларды қабылдауға міндетті.
5. Келісу комиссиясы дауды өтініш тіркелген күннен бастап он бес жұмыс күні ішінде қарауға және дау тараптарына шешімнің көшірмесін ол қабылданған күннен бастап үш жұмыс күні ішінде беруге міндетті.
Келісу комиссиясын екі жылда кемінде бір рет мерзімділікпен ротациялық негізде жұмыс беруші өкілдері мен жұмыскерлер өкілдерінің қатарынан комиссия мүшелері сайлайтын төраға басқарады.
Егер жеке еңбек дауын қарау кезінде отырысқа жұмыс беруші өкілдері мен жұмыскерлер өкілдерінің тарапынан келісу комиссиясы мүшелерінің тең саны қатысса, келісу комиссиясының отырысы мен шешімі заңды болып табылады. Дауыс беру кезінде келісу комиссиясының әрбір мүшесі бір дауысқа ие болады.
Шешім уәжді болуға, жазбаша нысанда жазылуға және оған келісу комиссиясының төрағасы мен хатшысы қол қоюға тиіс.
Келісу комиссиясының мүшелері жеке еңбек дауын қарау уақытында жалақысы сақтала отырып, еңбек міндеттерін орындаудан босатылады.
6. Жұмысқа қайта алу туралы дауды қоспағанда, келісу комиссиясының шешімі ол белгілеген мерзімде орындалуға жатады, ол келісу комиссиясының шешімі шыққан күннен бастап бір айдан аспайды.
Келісу комиссиясының шешімі бойынша жұмыс беруші төлеуге жататын сомалар өтініш берушіге келісу комиссиясының шешімі шығарылғаннан кейін келесі айдың жалақысын төлеу үшін белгіленген мерзімнен кешіктірілмей төленеді.
7. Келісу комиссиясының шешімі ол белгілеген мерзімде орындалмаған не мәселелер реттелмеген жағдайда жұмыскер немесе бұрын еңбек қатынастарында болған адам не жұмыс беруші сотқа жүгінуге құқылы.
8. Келісу комиссиясының мүшелері Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын қолдану, келіссөздер жүргізу және еңбек дауларында пәтуаға қол жеткізу дағдыларын дамыту бойынша жыл сайын оқудан өтуге міндетті.
Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 159 бабына түсініктеме
Қызметкер еңбек дауын қарау үшін келісім комиссиясына осы бапта белгіленген мерзімде жүгінуге құқылы. 172 ҚР ЕК. Қызметкер өз өтінішін беру арқылы келісім комиссиясына жүгінеді. Қызметкердің өтініші бойынша мемлекеттік баж және басқа да төлемдер алынбайды. Өтініш нысаны заңды түрде бекітілмеген, сондықтан қызметкер кез келген нысанда өтініш жасайды. Айта кету керек, дауды толық және объективті қарау үшін қызметкер өтініште дауға қатысушылардың еңбек құқықтарын немесе еңбек заңнамасында қандай құқықтар бар екенін көрсете отырып, күндер мен мерзімдерге сілтеме жасай отырып, даудың нысанасын тікелей көрсетуі керек. бұзылған. Арызға даудың мәніне қатысты құжаттар қоса берілуі тиіс.
Келісім комиссиясына келіп түскен қызметкердің өтініші міндетті түрде тіркелуге жатады. Өтінішті қабылдаудан бас тартуға жол берілмейді.
Хатшы өтінішті міндетті түрде келісу комиссиясының қарауына береді, ол дәлелді шешім қабылдауға тиіс.
Келісу комиссиясы еңбек дауын өтініш берілген күннен бастап жеті күнтізбелік күн ішінде қарауға міндетті.
Еңбек дауы өтініш берген қызметкердің немесе оның өкілінің қатысуымен қаралады, бұл қызметкерге қосымша дәлелдемелерді уақтылы ұсынуға, даудың мәні бойынша өз ұстанымын дәлелдеуге және т.б. мүмкіндік береді. қызметкерге немесе оның өкіліне оның жазбаша өтініші бойынша ғана рұқсат етіледі. Сол сияқты, егер қызметкер даудың өзі жоқта, бірақ оның өкілінің қатысуымен қаралатынын айтқан болса, мәселе шешіледі.
Егер қызметкер келісу комиссиясының отырысына келмесе, өтінішті қарау кейінге қалдырылуы керек, өйткені. қызметкер дәлелді себептермен келмеуі мүмкін. Қызметкер дәлелді себептерсіз екінші рет келмеген жағдайда, келісу комиссиясы аталған өтінішті қараудан қайтарып алу туралы шешім қабылдауы мүмкін, бұл қызметкерді белгіленген мерзімде сотқа жүгіну үшін қайтадан өтініш беру құқығынан айырмайды. еңбек дауларын шешу органдары. Жаңадан жіберілген өтініш бірінші рет берілген өтінім ретінде қарастырылады.
Келісу комиссиясы отырысқа куәларды шақыруға және сарапшыларды шақыруға құқылы. Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінде куә немесе маман ретінде кім шақырылуы мүмкін екендігі көрсетілмегенін ескере отырып, ұйым қызметкерлері де, олардың айғақтары немесе сараптамалық қорытындылары арқылы еңбекті объективті түрде қарауға мүмкіндік беретін тұлғалар да деп есептейміз. дау куә немесе маман болуы мүмкін.
Келісім комиссиясының талабы бойынша ұйым басшысы оған белгіленген мерзімде қажетті құжаттарды ұсынуға міндетті.
Келісім комиссиясының талаптарын орындамағаны үшін басшының жауапкершілігі заңда қарастырылмағанымен, ұйым басшысы келісу комиссиясының талаптарын орындауға міндетті. Жұмыс беруші хабарламаларды, бұйрықтарды, нұсқауларды және жұмыс берушінің басқа да актілерін, қызметтік және жадынамаларын, қызметкерлердің түсіндірме жазбаларын, ауысым кестесін, демалыс кестесін, өндірістік есептерді және т.б.
Келісу комиссиясының отырысы, егер жұмыс берушінің атынан өкілдік ететін мүшелердің кемінде жартысы және жұмыс берушінің атынан өкілдік ететін мүшелердің кемінде жартысы қатысса, құзыретті болып саналады.
Келісу комиссиясының отырысында хаттаманы келісу комиссиясының хатшысы жүргізеді. Хаттамада келісу комиссиясының дауды қарау барысы жазылады.
Хаттамаға комиссия төрағасы немесе оның орынбасары қол қояды.
ҚР ЕК 159-бабына жаңа түсініктеме
Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 159-бабы еңбек құқықтары мен міндеттері, сондай-ақ еңбек жағдайлары мен жалақы мәселелері бойынша келіспеушіліктердің туындауына байланысты қызметкерлер мен жұмыс берушілер арасында туындайтын жеке еңбек дауларын қарау тәртібін реттейді.
Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 159-бабының негізгі ережелерін мынадай негізгі аспектілерге бөлуге болады:
- Жеке еңбек дауының туындауы: Жеке еңбек дауы тараптардың (қызметкер мен қызметкердің) еңбек құқықтары мен міндеттеріне, еңбек жағдайлары мен жалақысына қатысты мәселелер бойынша келісімге келе алмауынан туындайды.
- Жұмыс берушіге өтініш бергенге дейін: Жұмыскер жеке еңбек дауын шешу үшін сотқа немесе басқа органдарға жүгінбес бұрын, алдымен жұмыс берушіге мәселені көрсетіп, оны шешуді талап ететін жазбаша өтінішпен жүгінуі керек. Жұмыс беруші өтінішті қарауға және оның шешімі туралы қызметкерге заңнамада белгіленген мерзімде хабарлауға міндетті.
- Сотқа немесе еңбек инспекциясына шағымдану: Егер қызметкер жұмыс берушінің шешімімен келіспесе немесе шешім белгіленген мерзімде қабылданбаса, қызметкер сотқа немесе жергілікті еңбек инспекциясына шағым беруге құқылы. жеке еңбек дауын қарайды.
- Шағымдану шарттары: Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінде қызметкердің жұмыс берушінің шешіміне шағым беруінің белгілі бір мерзімдері белгіленген. Қызметкер жұмыс берушіден жауап алған немесе өтінішті қараудың белгіленген мерзімі өткен күннен бастап бір ай ішінде сотқа немесе еңбек инспекциясына жүгінуге міндетті.
- Дауды қарау және шешу: Сот немесе еңбек инспекциясы жеке еңбек дауын қарайды және тараптар ұсынған дәлелдемелердің негізінде шешім шығарады. Шешiмде қызметке қалпына келтiру, келтiрiлген зиянды өтеу, кешiктiрiлген жалақыны төлеу, моральдық зиянды өтеу немесе Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзге де шаралар қамтылуы мүмкiн. Соттың немесе еңбек инспекциясының шешімі тараптар үшін міндетті және заңда белгіленген мерзімде орындалуға тиіс.
- Апелляциялық және кассациялық: Тараптар бірінші сатыдағы соттың шешіміне Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тәртіппен апелляциялық және кассациялық тәртіпте шағымдануға құқылы.
- Шешімнің орындалуы: Жеке еңбек дауы бойынша соттың немесе еңбек инспекциясының шешімін жұмыс беруші заңға сәйкес орындауға міндетті. Тараптар шешiмдi орындамаған жағдайда Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жауаптылық қолданылуы мүмкiн.
Жалпы, Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 159-бабында жеке еңбек дауларын қараудың, қызметкерлердің құқықтарын қорғауды және еңбек заңнамасының сақталуын қамтамасыз етудің негізгі кезеңдері мен тәртібі айқындалған. Осы бапты білу және түсіну қызметкерлер мен жұмыс берушілерге туындайтын еңбек дауларын заңнамаға сәйкес шешуге және еңбек құқықтарының ықтимал бұзылуының алдын алуға көмектеседі.