3-бап ҚР ЕК. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының мақсаты мен міндеттері

ҚР ЕК-нің 3-бабының қолданыстағы редакциясы түсініктемелермен.

1. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының мақсаты еңбек қатынастарын және еңбек қатынастарымен тікелей байланысты өзге де қатынастарды еңбек қатынастары тараптарының құқықтары мен мүдделерін қорғауға, еңбек саласындағы құқықтар мен бостандықтардың ең төмен кепілдіктерін белгілеуге бағытталған құқықтық реттеу болып табылады.

2. Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының міндеттері еңбек қатынастары тараптары мүдделерінің теңгеріміне, әлеуметтік тұрақтылыққа, қоғамдық келісімге бағытталған қажетті құқықтық жағдайлар жасау болып табылады.

Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 3 бабына түсініктеме

1. Қазақстан Республикасындағы экономикалық реформа мен нарықтық қатынастардың дамуы жағдайында еңбекті қоғамдық ұйымдастыруды реттеудегі еңбек заңнамасының әлеуметтік рөлі айтарлықтай өзгеруде. Әңгіме еңбек қатынастарын құқықтық реттеудің қолданыстағы нысандары мен әдістерін түбегейлі қайта қарау, еңбек ресурстарын тиімді пайдаланудағы еңбек заңнамасының мақсаттары мен міндеттерін айқындау, азаматтардың еңбек бостандығына конституциялық құқығын жүзеге асыру үшін жағдай жасау туралы болып отыр. еңбек, қызмет түрі мен кәсіпті еркін таңдау, мемлекеттік және мемлекеттік қызметке қол жеткізу . Осы аспектіде Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі республиканың әлеуметтік-экономикалық және саяси жаңаруының қазіргі кезеңіндегі еңбек заңнамасының мақсатты бағыты мен міндеттерін,

2. Түсініктеме берілген мақалада еңбек заңнамасының мақсатының екі аспектісін атап өту керек. Ең алдымен, экономика мен әлеуметтік саланы дамытудың заманауи талаптарына жауап беретін еңбек ресурстарын дайындау және ұтымды пайдаланудағы қоғамның қажеттіліктерін назарда ұстаймыз. Бұл еңбек заңнамасының мақсатын қалыптастырудың бастапқы, табиғи көзі ретінде әрекет ететін қоғамдық дамудың саналы қажеттіліктері және адамдардың (және олардың бірлестіктерінің) мүдделері. Әлеуметтік тәжірибенің жоғары білікті кадрларға қажеттілігін, Қазақстанның дамуының ішкі және сыртқы жағдайларын зерттеу негізінде еңбекті қоғамдық ұйымдастыру саласындағы қатынастардың құрылымын барабар көрсететін еңбек заңнамасының жүйесі қалыптасуда. Еңбек заңнамасы мақсатының тағы бір аспектісі – оны білдіру нысаны. Бұл мақсатты белгілеудің құқықтық формасына жатады, еңбек заңнамасының сапалық ерекшеліктерін көрсететін. Өйткені, еңбек заңнамасының оны іс жүзінде іске асыру мақсаты міндетті түрде құқықтық нысанда бекітілуі керек (әйтпесе ол теориялық ережелер, ғылыми категориялар саласына енеді). Бұл ретте еңбек заңнамасының мақсаты еңбек саласы үшін, еңбек құқығының әрбір субъектісі үшін құқықтық (міндетті) мәнге ие болады. Құқықтық нысанда топтастыруды алғаннан кейін еңбек заңнамасының мақсаты оны практикалық жүзеге асыру жазықтығына өтеді. Бұл ретте еңбек заңнамасының мақсаты еңбек саласы үшін, еңбек құқығының әрбір субъектісі үшін құқықтық (міндетті) мәнге ие болады. Құқықтық нысанда топтастыруды алғаннан кейін еңбек заңнамасының мақсаты оны практикалық жүзеге асыру жазықтығына өтеді. Бұл ретте еңбек заңнамасының мақсаты еңбек саласы үшін, еңбек құқығының әрбір субъектісі үшін құқықтық (міндетті) мәнге ие болады. Құқықтық нысанда топтастыруды алғаннан кейін еңбек заңнамасының мақсаты оны практикалық жүзеге асыру жазықтығына өтеді.Еңбек заңнамасының мақсаты еңбек қатынастарының және еңбекке тікелей байланысты құқықтық реттеуге жататын басқа да қатынастардың идеалды жағдайын білдіреді. Бұл ретте еңбек заңнамасында мақсат қою қоғамдағы заңдылықтың элементі болып табылады. Алайда, объективті және субъективті сипаттағы көптеген себептерге байланысты мақсатқа жету жолында қиындықтар туындайды, негізінен еңбек заңнамасын бұзумен байланысты. Бұл жағдайларда құқық қолдану тәжірибесі бұзылған нормаларды қалпына келтіру механизмін қамтиды (еңбек заңдарының сақталуына мемлекеттік және қоғамдық бақылау, еңбек дауларын қарау және т.б.).

   Түсініктеме берілген мақалада еңбек заңнамасының міндеттері жалпылама түрде тұжырымдалған. Олар еңбекті қоғамдық ұйымдастырудың барлық саласын қамтиды және жұмысшылардың мүдделері мен жұмыс берушілердің мүдделері арасындағы теңгерімге қол жеткізу үшін барлық қажетті құқықтық жағдайларды жасауға және осы негізде экономикалық өсуді, өндіріс тиімділігін және халықтың әл-ауқатын арттыруды қамтамасыз етуге бағытталған. -болу. Сонымен бірге еңбек заңнамасының мақсаты құқық қолдану тәжірибесінде еңбекті қоғамдық ұйымдастырудың жеке элементтерімен және сәйкесінше еңбек құқығы институттарымен байланысты нақты мәселелерді шешу арқылы жүзеге асырылады.

   Еңбекті қоғамдық ұйымдастырудың элементтеріне мыналар жатады: қоғамның еңбек ресурстарының болуы мен жағдайы, еңбек бөлінісі мен кооперациясы, еңбек тәртібін қамтамасыз ету және бірлескен еңбек процесін басқару, еңбек өлшемін және өндірістің басқа жағдайларын белгілеу; өндірілген өнімді бөлу тәртібі және өндірушілердің өздерінің осы процеске қатысу дәрежесі, еңбек ресурстарын ұдайы өндіру (кәсіптік оқыту). Еңбекті қоғамдық ұйымдастыру (құрылымдық тұрғыдан алғанда) еңбек заңнамасының жүйесін құрудың объективті факторы болып табылатынын айту керек. Атап айтқанда, еңбекті қоғамдық ұйымдастыру элементтері мен еңбек құқығының негізгі институттары арасында тұрақты байланыстар бар.

   Еңбекті қоғамдық ұйымдастырудың құрамдас элементтері еңбек заңнамасының міндеттерін оларды практикалық жүзеге асыру жазықтығына аударады. Құқықтық реттеу өндірісті ұйымдастыруға, еңбек өнімдерін бөлуге және айырбастауға, бірлескен еңбек процесінде жұмысшылардың үйлесімді қызметін қамтамасыз етуге, жеке жұмысшының мінез-құлқын өндірістің жалпы режиміне бағындыруға байланысты мәселелердің кең ауқымын қамтиды. Еңбек заңнамасы өндіріс процесіндегі адамдар арасындағы қатынастарды осы қатынастарға қатысушылардың құқықтары мен сәйкес заңды міндеттерін белгілей отырып, оларға тұрақты нысан мен тұрақты сипат беру арқылы реттейді. Еңбек қатынастарының құқықтық нысаны қажет болған жағдайда тиісті мәжбүрлеу арқылы қамтамасыз етіледі.

   Қоғамның еңбек ресурстарын ұтымды пайдалану – мемлекеттің басты міндеттерінің бірі. Еңбек ресурстарының болуы, жағдайы және пайдаланылуы халықты жұмыспен қамту институтын құрайтын құқықтық нормалардың жиынтығымен қамтамасыз етіледі. Бұл институттың қызметтiк рөлi – құқықтық кепiлдiктердi анықтау, азаматтардың еңбек ету бостандығына, қызмет пен кәсiптiң бiрқатар түрлерiн еркiн таңдауына, жұмыссыздықтан қорғауға конституциялық құқығын жүзеге асырудың экономикалық және ұйымдастырушылық негiздерiн бекiту.

   Еңбекті бөлу және кооперациялау еңбек заңнамасының нормаларын саралаумен қатар жүреді. Еңбектің объективті және субъективті факторлары дифференциацияға негіз болады. Объективтілеріне, мысалы, экономиканың белгілі бір саласының, денсаулыққа қауіп пен қауіппен байланысты жұмысының ерекшеліктері жатады; тиісті салалардағы еңбек стрессінің жоғарылауы, климаттық жағдайлар және т.б. Бұл ретте заңнамада еңбекті қорғау, әлеуметтік сақтандыру, жұмыс және демалыс уақыты, еңбекақы төлеу және т.б. саласындағы жеңілдіктер мен артықшылықтар қарастырылған. Субъективті жағдайлар жұмысшылардың жасына, жынысына және еңбекке қабілеттілік дәрежесінің төмендеуіне байланысты (әйелдердің, мүгедектердің, кәмелетке толмағандардың және т.б. жұмыс).

   Еңбек тәртібін қамтамасыз ету және бірлескен жұмыс процесін басқару еңбек тәртібі институтының негізгі міндеті болып табылады. Құқықтық категория ретінде еңбек тәртібі өзара міндеттемелерден көрінеді: қызметкер – ішкі тәртіп ережелерін сақтай отырып, өзіне жүктелген еңбек функциясын тиісінше орындау; жұмыс беруші – материалдық және моральдық ынталандыру шараларын (және қажет болған жағдайда – тәртіптік жазаларды) қолдана отырып, қажетті жұмыс режимін сақтай отырып, еңбек шарты шеңберінде қызметкерлердің бірлескен жұмыс процесін басқаруды қамтамасыз етеді.

   Еңбек және басқа да өндіріс жағдайларының өлшемін белгілеу жұмыс уақыты мен демалыс уақыты, еңбекті қорғау және т.б. институттарды құқықтық реттеудің пәні болып табылады.Ол еңбек ұзақтығын белгілеу, ерекшеліктері мен сипатын ескере отырып қамтамасыз етіледі. өндіріс, демалыс уақытының түрлері, еңбек процесінде адамның қауіпсіздігіне, денсаулығының сақталуына және өнімділігіне кепілдік беретін әлеуметтік-экономикалық, ұйымдастыру-техникалық және емдеу-алдын алу шаралары мен құралдарын жүргізу.

   Өндірілген өнімді бөлу тәртібі және өндірушілердің өздерінің осы процеске қатысу дәрежесі еңбек ақы институтымен байланысты. Бұл мекеме еңбекақы саласындағы қызметкерлерді әлеуметтік қорғаудың құқықтық негіздерін, сондай-ақ белгіленген ең төменгі мөлшерден төмен емес жалақыға мемлекет тарапынан кепілдіктерді анықтайды. Жалақыны мемлекет тарапынан орталықтандырылған реттеу (мемлекеттік секторда) шарттық әдіспен біріктірілген. Нарықтық экономика жағдайында еңбекақыны ұжымдық-шарттық және жеке-шарттық реттеудің (ұжымдық шарттар, келісімдер) үлесі артып келеді.

3. Еңбекті қоғамдық ұйымдастырудың дамуына өндірістің техникалық жарақтану деңгейі әсер ететіні сөзсіз. Техникалық еңбек құралдарын пайдалану, олардың үнемі күрделенуі объективті түрде адамның техникаға қатынасын белгілі бір реттеуді, алдын ала дайындықты және еңбек құралдарын пайдалану дағдыларын меңгеруді талап етеді. Осы мақсатта ГОСТ, машиналарды пайдаланудың техникалық ережелері, санитарлық-гигиеналық нормалар, қауіпсіздік ережелері және т.б.Осының барлығы заңның көмегімен машиналардың, станоктардың және басқа да жабдықтардың дұрыс жұмыс істеуін қамтамасыз етуге және жұмысшылардың қауіпсіздігі мен денсаулығына байланысты келеңсіз салдардың алдын алуға мүмкіндік береді.

   Барлық міндеттер өзара байланысты және оларды кешенді шешу еліміздің еңбек ресурстарын ұтымды пайдалануды қамтамасыз етуге, осы бапта тұжырымдалған мақсатқа жетуге бағытталған құқықтық механизмді құруға мүмкіндік береді.

ҚР ЕК 3-бабына жаңа түсініктеме

Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 3-бабы еңбек қатынастарын реттеу және еңбекке қатысушылардың құқықтары мен мүдделерін қамтамасыз ету саласындағы мемлекет қызметінің негізгі бағыттарын көрсете отырып, Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының мақсаты мен міндеттерін айқындайды. қарым-қатынастар.

1. Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 3-бабының 1-тармағында еңбек заңнамасының мақсаты еңбек қатынастары субъектілерінің құқықтары мен мүдделерін қорғауға бағытталған еңбек қатынастарын және еңбекке тікелей байланысты өзге де қатынастарды құқықтық реттеу болып табылады деп көрсетілген. еңбек саласындағы құқықтар мен бостандықтардың ең төменгі кепілдіктерін белгілеу. Бұл заңнаманың негізгі мақсаты еңбек қатынастарын әділ және тиімді реттеу үшін жағдай жасау, қызметкерлер мен жұмыс берушілердің құқықтары мен мүдделерін қамтамасыз ету, сондай-ақ еңбек саласындағы ең төменгі кепілдіктер мен бостандықтарды қамтамасыз ету болып табылатынын атап көрсетеді.
2. Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 3-бабының 2-тармағында еңбек заңнамасының міндеттері белгіленген, олар еңбек қатынастары тараптары мүдделерінің теңгеріміне, әлеуметтік тұрақтылыққа және қоғамдық келісімге қол жеткізуге бағытталған қажетті құқықтық жағдайларды жасау болып табылады. . Бұл еңбек заңнамасы қызметкерлер мен жұмыс берушілер арасындағы тиімді өзара іс-қимыл үшін жағдай жасауға, олардың мүдделері мен құқықтары арасындағы теңгерімді қамтамасыз етуге ықпал етуі тиіс дегенді білдіреді. Сонымен қатар, еңбек заңнамасы елдің экономикалық өсуі мен дамуының маңызды факторы болып табылатын қоғамдық тұрақтылық пен қоғамдық келісімді сақтауға ықпал етуі тиіс.

Жалпы, Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 3-бабында еңбек заңнамасының еңбек қатынастарына қатысушылардың құқықтары мен мүдделерін қамтамасыз ету, сондай-ақ елдегі әлеуметтік тұрақтылық пен қоғамдық келісімді сақтау үшін маңыздылығы атап өтілген. Онда еңбек қатынастарын реттеу және еңбек қатынастарына қатысушылардың құқықтары мен мүдделерін қамтамасыз ету саласындағы мемлекет қызметінің негізгі бағыттары көрсетілген. Бұған мыналар кіреді:

• Қызметкерлер мен жұмыс берушілердің құқықтары мен мүдделерін қорғауға, сондай-ақ олардың теңдік пен әділеттілік негізінде өзара іс-қимылына ықпал ететін құқықтық тетіктер мен нормаларды әзірлеу және енгізу;
• Ең төменгі кепілдіктер мен еңбек нормаларын, соның ішінде жалақыны, еңбек жағдайларын, өндірістегі қауіпсіздік пен денсаулықты, сондай-ақ демалысқа, әлеуметтік сақтандыруға және басқа да әлеуметтік төлемдерге құқықтарды сақтауды қамтамасыз ету;
• Ұжымдық еңбек дауларын шешуге және еңбек қатынастарын реттеу бойынша консенсусқа ықпал ететін қызметкерлер, жұмыс берушілер және мемлекет арасында әлеуметтік әріптестік орнату үшін жағдай жасау;
• Әртүрлі әлеуметтік топтардың мүдделерін теңестіру және жұмыс әлемінде әлеуметтік диалогты ілгерілету арқылы әлеуметтік тұрақтылық пен қоғамдық келісімді сақтау;
• Халықаралық тәжірибе мен стандарттарды ескере отырып, еңбек заңнамасын үздіксіз жетілдіруді қамтамасыз ету, сондай-ақ оны өзгермелі жағдайлар мен еңбек нарығының қажеттіліктеріне бейімдеу.

Сонымен, Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 3-бабы Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын қалыптастыру мен дамытудың, оның мақсаты мен міндеттерін айқындаудың, сондай-ақ теңгерімді және әділ реттеудің маңыздылығына назар аударудың негізі болып табылады. елдің әлеуметтік әл-ауқаты мен дамуын қамтамасыз ету үшін еңбек қатынастарының.