ҚР ЕК-нің 17-бабының қолданыстағы редакциясы түсініктемелермен.
Еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті орган:
1) Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының, оның ішінде еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі талаптардың сақталуын мемлекеттік бақылауды жүзеге асырады;
2) жұмыс берушілер ұсынған ұжымдық шарттардың мониторингін жүзеге асырады;
3) өндірістік жарақаттану себептеріне талдау жүргізеді және оның профилактикасы жөнінде ұсыныстар әзірлейді;
4) еңбек қызметіне байланысты жазатайым оқиғаларды осы Кодексте және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік-құқықтық актілерінде белгіленген тәртіппен тергеп-тексереді;
5) алып тасталды – ҚР 04.05.2020 № 321-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
6) алып тасталды – ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
7) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау нормативтерін жетілдіру мәселелері бойынша жұмыскерлер мен жұмыс берушілердің өкілдерімен өзара іс-қимыл жасайды;
8) жұмыскерлердің, жұмыс берушілердің және олардың өкілдерінің Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын сақтау, оның ішінде еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері жөніндегі өтініштерін қарайды;
9) өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау мониторингін жүзеге асырады;
10) алып тасталды – ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);
11) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органға еңбекті қорғау және еңбек қауiпсiздiгі жөніндегі ақпараттық жүйе негізінде кезеңдік есептерді, сондай-ақ еңбек қауiпсiздiгі және еңбектi қорғау жай-күйі мониторингінің нәтижелерін ұсынады;
12) еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган белгілеген нысан бойынша ұжымдық еңбек дауларының мониторингін жүргізеді;
13) еңбек жөнiндегi уәкiлеттi мемлекеттiк органға еңбек қатынастары бойынша қажетті ақпаратты береді;
14) жұмыс берушінің қызметін декларациялауды жүзеге асырады.
Ескерту. 17-бапқа өзгерістер енгізілді – ҚР 24.05.2018 № 156-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 04.05.2020 № 321-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен.
Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 17 бабына түсініктеме
- Еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік орган (Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 16-бабына түсініктемеде көрсетілген – Қазақстан Республикасы Еңбек министрлігі) еңбек қатынастарын реттеу саласындағы мемлекеттік саясатты өзінің аумақтық органдары арқылы жүзеге асырады. бөлімдер. Олар тиісті құқықтар мен міндеттерге ие арнайы өтемақы органдары болып табылады және Министрліктің біртұтас жүйесіне кіреді. Аумақтық бөлімшенің құқықтық мәртебесі Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің бұйрығымен бекітілген Ережемен айқындалады. Министрліктің аумақтық бөлімшесі заңды тұлға, ұйымдық-құқықтық нысаны тек республикалық бюджеттен қаржыландырылатын мемлекеттік мекеме болып табылады, азаматтық-құқықтық қатынастарға өз атынан түседі.
- Министрліктің аумақтық бөлімшесінің негізгі міндеттері:
- азаматтардың еңбек бостандығына, қызмет түрі мен кәсіпті еркін таңдауға, қауіпсіздік пен гигиена талаптарына сәйкес келетін еңбек жағдайларына, еңбегіне ақы төлеуге, әлеуметтік қорғауға конституциялық құқықтарының жүзеге асырылуын бақылау;
- себептерін, мүгедектік топтарын, мүгедектік дәрежесін, зейнетақы мен мемлекеттік жәрдемақыларды тағайындау (жасы, мүгедектігі, асыраушысынан айырылу және т.б. бойынша);
- қызметкерлер мен жұмыс берушілердің, сондай-ақ басқа да азаматтардың еңбек заңнамасының еңбекті қорғау, халықты жұмыспен қамту, әлеуметтік қорғау мәселелері бойынша өтініштерін қарау;
- еңбек, жұмыспен қамту және әлеуметтік қорғау заңдарының сақталуын бақылаудың нормативтік құқықтық базасын жетілдіру бойынша ұсыныстар әзірлеу және енгізу;
- өз құзыреті шегінде Министрлік айқындайтын өзге де міндеттер.
- Министрлiктiң аумақтық бөлiмшелерi мемлекеттiк қызмет туралы заңда көзделген ерекше белгiлерi бар еңбек құқығының субъектiлерi болып табылады. Бір жағынан, аумақтық еңбек бөлімшелері мемлекеттік басқару органдары болып табылады және осылайша еңбек қатынастарын реттеу саласындағы басқарушылық функцияларды жүзеге асырады, ал екінші жағынан, аумақтық бөлімшелердің жұмысын ұйымдастырумен байланысты. министрлiк жүйесiндегi басқарушылық еңбек бөлiмi. Осылайша, Министрліктің аумақтық бөлімшесінің басшысы осы органға жүктелген міндеттердің орындалуына дербес жауапкершілікте болады. Осы мақсатта басшы Министрлік бекіткен номенклатураға сәйкес өз орынбасарларының және құрылымдық бөлімшелер басшыларының функционалдық міндеттері мен өкілеттіктерін айқындайды, аумақтық бөлімшенің қызметкерлерін қызметке тағайындайды және қызметтен босатады; заңнамада белгіленген тәртіппен аумақтық бөлімшенің қызметкерлеріне тәртіптік жаза қолданады; бұйрықтар шығарады және басқа да актілерге, оның ішінде зейнетақы мен жәрдемақыларды тағайындау туралы шешімдерге қол қояды; басқа мемлекеттік органдарда және өзге де ұйымдарда Министрліктің аумақтық бөлімшесін білдіреді; заңнамаға сәйкес өзге де өкілеттіктерді жүзеге асыру. басқа мемлекеттік органдарда және өзге де ұйымдарда Министрліктің аумақтық бөлімшесін білдіреді; заңнамаға сәйкес өзге де өкілеттіктерді жүзеге асыру. басқа мемлекеттік органдарда және өзге де ұйымдарда Министрліктің аумақтық бөлімшесін білдіреді; заңнамаға сәйкес өзге де өкілеттіктерді жүзеге асыру.
Министрлiктiң аумақтық бөлiмшесi басшысының орынбасарлары болады, олардың бiрi тиiстi облыстың (облыстың) бас мемлекеттiк еңбек инспекторы болып табылады. Аумақтық бөлімшелер басшысының орынбасарларын Министр қызметке тағайындайды және қызметтен босатады.
- Министрліктің аумақтық бөлімшелері өздеріне жүктелген міндеттерге сәйкес заңнамада белгіленген тәртіппен және өз құзыреті шегінде қатаң белгіленген функцияларды жүзеге асырады. Соңғылары Министрліктің құрылымдық бөлімшелерінің құқықтық мәртебесімен айқындалады, қолданылу аясы шектеулі (тиісті әкімшілік-аумақтық бірлік шегінде), жекелеген (ведомстволық бағынысты) объектілерге ғана қолданылады және осы органдарға жүктелген өкілеттіктермен қамтамасыз етіледі.
Түсініктеме берілген мақалада Министрліктің еңбек қатынастарын реттеу саласындағы аумақтық бөлімшелері қызметінің (функцияларының) негізгі бағыттарының тізбесі (олардың сегізі бар). Дегенмен, бұл тізім толық емес. Министрлік өз құзыреті шегінде аумақтық бөлімшелерге өзге де функцияларды беруге құқылы.
- Министрліктің аумақтық бөлімшелері Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының, қауіпсіздік және еңбекті қорғау талаптарының сақталуына мемлекеттік бақылауды жүзеге асырады. Бақылау өндіріс орындарындағы еңбек заңдылықтарының сақталу жағдайы туралы объективті ақпарат алумен байланысты. Бақылау функциясы аумақтық бөлімшелердің өздеріне жүктелген міндеттерді орындауын қамтамасыз етеді, Министрлік жүйесінің барлық мекемелерінің қызметінде тәртіп пен заңдылықты сақтаудың, қызметкерлердің еңбек құқықтары мен бостандықтарын қорғаудың қажетті шарты болып табылады.
Министрліктің аумақтық бөлімшелерінің бас мемлекеттік еңбек инспекторы мен мемлекеттік еңбек инспекторларына жұмыс берушілердің Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын, өңірлерде қауіпсіздік және еңбекті қорғау талаптарын сақтауын бақылауды жүзеге асыру жүктеледі.
Еңбек заңнамасының сақталуын мемлекеттік бақылау қоғамдық бақылаумен біріктірілген (ҚР Еңбек кодексінің 40-тарауына түсініктемені қараңыз). Қауіпсіздік және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік бақылауды ұйымдастыру және жүргізу қағидалары Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 27 қыркүйектегі № 851 Қаулысымен бекітілген. Еңбек заңнамасының сақталуын, қауіпсіздік және еңбекті қорғау саласындағы бақылаудың нысандары мен әдістері. еңбекті қорғау талаптары Ч. 38 ҚР ТК. Бұл ретте мемлекеттік бақылау қауіпсіздік және еңбекті қорғау жөніндегі ішкі бақылаумен толықтырылады (ҚР Еңбек кодексінің 39-тарауына түсініктемені қараңыз).
- Министрліктің аумақтық бөлімшелері жұмыс берушілер ұсынған ұжымдық шарттарға мониторинг жүргізеді. Мониторинг ұйымдағы еңбек жағдайын кешенді бағалау мақсатында ұйымдастырылады. Ұжымдық шарттардың талаптары талданады. Белгілі болғандай, ұжымдық шарттар қолданыстағы заңнама негізінде жасалады. Осыған байланысты ұжымдық шарттардың ережелері қызметкерлерге заңмен берілген құқықтарды шектей алмайды, еңбек жағдайларын нашарлатпауы және белгіленген әлеуметтік кепілдіктерді бұзбауы тиіс. Демек, ұжымдық шарттарға еңбек заңнамасына қайшы келетін, қызметкерлердің еңбек жағдайлары мен әлеуметтік кепілдіктерін нашарлататын нормаларды енгізу жарамсыз болып табылады. Бұл жағдайлардағы мониторинг осындай бұзушылықтарды анықтауға және оларды жоюға мүмкіндік береді.
Қауіпсіздік және еңбекті қорғау жөніндегі мониторинг жұмыс берушілерден және олардың еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау қызметтерінен, сондай-ақ еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау қызметтерінен тікелей алынған қауіпсіздіктің, еңбек жағдайлары мен еңбекті қорғаудың жай-күйі туралы ресми ақпарат пен ақпарат негізінде экономиканың жекелеген ұйымдары мен секторлары бойынша жүзеге асырылады. бақылаушы органдардың тексеру актілері (құжаттары). Қажетті ақпаратты жинау мақсатында Министрліктің аумақтық бөлімшелерінің лауазымды адамдары өз құзыреті шегінде ұйымдағы қауіпсіздіктің, еңбек жағдайлары мен еңбекті қорғаудың жай-күйін, сондай-ақ өндірістегі жазатайым оқиғалар мен кәсіптік ауруларды есепке алуды сипаттайтын құжаттарды сұратады.
Аумақтық бөлімшелер еңбек заңнамасының, қауіпсіздік және еңбекті қорғау, халықты жұмыспен қамту және т.б талаптардың сақталуының жай-күйі туралы есептерді, анықтамаларды, есептер мен ақпаратты белгіленген мерзімде дайындап, Министрлікке ұсынады. Сонымен қатар, Министрліктің аумақтық бөлімшелері бұқаралық ақпарат құралдарында өз қызметі туралы халықты жүйелі түрде хабардар етіп отырады.
- Министрлiктiң аумақтық бөлiмшелерi өндiрiстiк жазатайым оқиғаларға белгiленген тәртiппен тексерулер жүргiзедi және өндiрiстiк жарақаттардың, кәсiптiк аурулардың, кәсiптiк уланулардың себептерiне талдау жасайды және олардың алдын алу жөнiнде ұсыныстар әзiрлейдi. Өндірістегі жазатайым оқиғаларды тергеп-тексеру материалдарын тіркеу Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің 2007 жылғы 24 шілдедегі № 175-ө бұйрығына сәйкес жүзеге асырылады (37-тарауға түсініктемені қараңыз). Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі).
- Министрлiктiң аумақтық бөлiмшелерiнiң қызметiнде еңбек қауiпсiздiгiн және еңбектi қорғауды ұйымдастыру, өндiрiстiк жарақаттардың алдын алу маңызды орын алады. Бұл салаға өндірістік объектілер мен өндіріс құралдарын жобалау, салу және пайдалану кезінде қауіпсіздік және еңбекті қорғау талаптарының сақталуын бақылау; өндірістік объектілерді пайдалануға беру кезінде қабылдау комиссиясына қатысу; қауіпсіздік және еңбекті қорғау стандарттарын жетілдіру мәселелері бойынша қызметкерлер мен жұмыс берушілердің уәкілетті өкілдерімен өзара іс-қимыл жасау; Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2007 жылғы 23 тамыздағы No 205-ө бұйрығымен бекітілген ережелерге сәйкес қызметкерлерді еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша оқытуды, нұсқауды және білімін тексеруді жүргізу. ; мемлекеттік еңбек инспекторларын қайта даярлауды және олардың біліктілігін арттыруды қамтамасыз ету; еңбекті қорғау бойынша мамандардың кәсіби даярлығын арттыру мәселелері бойынша ұйымдардың қызметін бақылау.
- Министрліктің аумақтық бөлімшелері қызметкерлердің, жұмыс берушілердің және олардың өкілдерінің еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша өтініштерін қарайды. Өздеріңіз білетіндей, азаматтар өздерінің құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау, сондай-ақ басқа жеке және заңды тұлғалардың, қоғам мен мемлекеттің заңды мүдделерін қорғау мәселелері бойынша тиісті мемлекеттік органдарға жүгінуге құқылы (қараңыз: Қазақстан Республикасының Заңы). Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 12 қаңтардағы № 221 «Жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы» (Ведомости, 2007 ж. № 2, 17-бап). Осы мақсатта азаматтарды да қабылдап, олардың өтініштерін қарайды. , еңбек заңнамасының, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарының бұзылуы туралы хаттар мен шағымдар Мемлекеттік органдар мен лауазымды адамдар бұл жағдайларда өз құзыретіне жататын азаматтардың өтініштерін қабылдауға және қарауға, белгіленген тәртіпте және мерзімде; заңды және негізделген шешімдер қабылдау; қабылданған шешімдердің орындалуын бақылауды қамтамасыз ету; қабылданған шешімдер туралы азаматтарды жазбаша және ауызша хабардар ету. Бұл ретте заңнама азаматтардың құқықтары мен заңды мүдделерін қорғау рәсімдеріне қойылатын жекелеген талаптарды белгілейді (қараңыз: «Әкімшілік рәсімдер туралы» Қазақстан Республикасының 2000 жылғы 27 қарашадағы N 107 Заңы (Ведомости, 2000 ж. N 20). , 379-бап).
- Министрліктің аумақтық бөлімшелері өз құзыреті шегінде Министрлік жүктеген өзге де функцияларды жүзеге асырады. Атап айтқанда, олар ұйым таратылған, жұмыс берушінің қызметі тоқтатылған жағдайда қызметкерлердің еңбек құқықтарын қорғауды қамтамасыз етеді.
– жеке тұлға, сондай-ақ ұжымдық шарттар мен шарттарда көзделген ережелерді сақтамайтын жұмыс берушілердің, лауазымды адамдардың заңсыз әрекеттерінен; Министрліктің тапсырмасы бойынша өз құзыреті шегінде еңбек қауіпсіздігі, еңбекті қорғау және жағдайлары, халықты жұмыспен қамту, халықты әлеуметтік қорғау мәселелері бойынша заңдарды, нормативтік құқықтық актілерді дайындау; республиканың басқа аймақтарынан және шет мемлекеттерден келіп түскен істер мен өтініштер бойынша тексеру және шешім қабылдау және т.б.
- Министрлiктiң аумақтық бөлiмшелерiне өздерiне жүктелген мiндеттер мен функцияларды жүзеге асыру үшiн мынадай өкiлеттiктер берiледi:
- жұмыс берушiлердiң еңбек заңнамасын, қауiпсiздiк пен еңбектi қорғау талаптарын сақтауын, халықты жұмыспен қамтуды бақылауды жүзеге асыру; жұмыс берушiлердi тексеру жүргiзу туралы шешiмдер қабылдау және олардың еңбек заңнамасын сақтауы туралы актiлер жасау; жұмыс берушілер мен лауазымды тұлғалардан еңбек заңнамасын, қауіпсіздік және еңбекті қорғау, халықты жұмыспен қамту талаптарын бұза отырып қабылданған шешімдердің күшін жоюды немесе тоқтата тұруды талап етуге;
- жергілікті атқарушы органдардан, заңды тұлға құрмай кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыратын ұйымдардан және жеке тұлғалардан Министрліктің аумақтық бөлімшелеріне жүктелген функцияларды орындау үшін қажетті тиісті құжаттарды, түсініктемелерді, өзге де ақпаратты сұрату және алу;
- әрекеттері (әрекетсіздігі) еңбек заңнамасын бұзуға әкеп соқтыруы мүмкін немесе әкеп соқтырған ұйымдардың лауазымды адамдарын белгіленген тәртіппен жауапкершілікке тарту туралы ұсыныстар енгізуге, осы адамдарды заңнамаға сәйкес лауазымдарынан босату туралы ұсыныс енгізуге;
- лауазымды тұлғаларды қолданыстағы заңнамаға сәйкес жауапкершілікке тарту мәселелерін шешу үшін тиісті құқық қорғау органдарына еңбек заңнамасын, қауіпсіздік және еңбекті қорғау, халықты жұмыспен қамту және әлеуметтік қорғау талаптарын бұзу фактілері бойынша ақпарат пен материалдарды жіберуге;
- шетелдiк ведомстволардың жұмыс күшiнiң экспорты мен импорты жөнiндегi қызметiне, ұйымдарға жұмыс күшiнiң импорты мен әкетiлуiне рұқсат беру талаптарының орындалуына бақылауды жүзеге асыру;
- Зейнетақылар мен жәрдемақыларды тағайындау үшін себептерді, мүгедектік топтарын, мүгедектік дәрежесін белгілеу құқығын растау үшін азаматтарға ұсынылған құжаттардың дұрыстығын анықтау мақсатында олардың дұрыстығын тексеруді тікелей ұйымдарда ұйымдастыру (бастамалау); денсаулық сақтау саласында қызметін жүзеге асыратын мемлекеттік және басқа да ұйымдармен медициналық-әлеуметтік оңалту мәселелері бойынша өзара іс-қимыл жасауға;
- Министрліктің аумақтық бөлімшелерінің құзыретіне кіретін мәселелер бойынша кеңестер мен семинарлар өткізуге;
- Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес өзге де құқықтарды жүзеге асыру.
ҚР ЕК 17-бабына жаңа түсініктеме
Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 17-бабында Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасының сақталуын бақылауды жүзеге асыратын жергілікті деңгейдегі атқарушы орган болып табылатын еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті органның құзыреті айқындалған. Осы бапқа сәйкес еңбек инспекциясы жөніндегі жергілікті орган келесі функцияларды атқарады:
- Еңбек заңнамасының, оның ішінде қауіпсіздік және еңбекті қорғау талаптарының сақталуына мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру;
- Жұмыс берушілер ұсынған ұжымдық шарттарға мониторинг жүргізу;
- Өндірістік жарақаттану себептерін талдау және оның алдын алу бойынша ұсыныстар әзірлеу;
- Еңбек қызметіне байланысты жазатайым оқиғаларды белгіленген тәртіппен тексеру;
- Қауіпсіздік және еңбекті қорғау стандарттарын жетілдіру мәселелері бойынша қызметкерлер мен жұмыс берушілер өкілдерімен өзара әрекеттесу;
- қызметкерлердің, жұмыс берушілердің және олардың өкілдерінің еңбек заңнамасын сақтау, оның ішінде қауіпсіздік және еңбекті қорғау мәселелері бойынша өтініштерін қарау;
- Өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестациялауды бақылау;
- Еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органға мерзімді есептер мен қауіпсіздік және еңбекті қорғау жай-күйі мониторингінің нәтижелерін ұсыну;
- Белгіленген нысан бойынша ұжымдық еңбек даулары бойынша мониторинг жүргізу;
- еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органға еңбек қатынастары бойынша қажетті ақпаратты беру;
- Жұмыс берушінің қызметі туралы декларацияны жүзеге асыру.
Баптың 5, 6 және 10-тармақтары алып тасталды – ҚР 04.05.2020 No 321-VІ және 24.05.2018 No 156-VI Заңдарымен.
Бұл мақалада Қазақстан Республикасының аумағында еңбек құқықтарының сақталуын және жұмыскерлердің қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз етуді қадағалаудағы жергілікті еңбек инспекциясы жөніндегі органның маңыздылығы көрсетілген.