ҚР ЕК-нің 20-бабының қолданыстағы редакциясы түсініктемелермен.
1. Жұмыскерлердің мүдделерін «Кәсіптік одақтар туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес кәсіптік одақтар органдары, ал олар болмаған кезде сайланбалы өкілдер өздеріне берілген өкілеттіктер шегінде білдіреді.
Жұмыскерлердің сайланбалы өкілдері ұйым жұмыскерлерінің жалпы жиналысында (конференциясында) оған ұйым жұмыскерлерінің жалпы санының кемінде үштен екісі қатысқан кезде қатысушылардың көпшілік даусымен сайланады және оларға уәкілеттік беріледі. Жұмыскерлердің сайланбалы өкілдерін сайлау бойынша ұйым жұмыскерлерінің жалпы жиналысын (конференциясын) қашықтан дауыс беру арқылы өткізуге жол беріледі. Жұмыскердің жалпы жиналысқа (конференцияға) қатысуы электрондық цифрлық қолтаңбамен немесе жұмыскердің авторизациялануы, сәйкестендірілуі қамтамасыз етіле отырып, өзге де электрондық тәсілмен расталады.
Егер кәсіптік одақтарда жұмыскерлердің мүше болуы ұйым жұмыскерлері штат санының жартысынан аз болса, онда жұмыскерлердің мүдделерін кәсіптік одақтар мен сайланбалы өкілдер білдіре алады.
Егер осы ұйымда кәсіптік одақ құрылған болса, кәсіптік одақтың қатысуынсыз жұмыс беруші мен жұмыскерлер арасында ұжымдық келіссөздер жүргізуге жол берілмейді.
2. Кәсіптік одақ мүшесі болып табылмайтын, жұмыскерлердің сайланбалы өкілдерін сайлауға қатыспаған жұмыскерлер кәсіподақ органдарына, жұмыскерлердің сайланбалы өкілдеріне өздерінің мүдделерін білдіруге құқық беруге құқылы. Кәсіподақ органдары, жұмыскерлердің сайланбалы өкілдері жұмыскердің жазбаша өтініші негізінде оның мүдделерін білдіруді қамтамасыз етеді.
3. Жұмыскерлердің сайланбалы өкілдерінің:
1) жұмыскерлердің еңбек құқықтары мен мүдделерін білдіруге және қорғауға;
2) жұмыс берушімен жобаларды әзірлеу және ұжымдық шарттарды жасасу бойынша ұжымдық келіссөздер жүргізуге;
3) ұжымдық шарттарға сәйкес қалыпты еңбек жағдайларын зерделеу және қамтамасыз ету жөнінде шаралар қолдану үшін жұмыс орындарына баруға;
4) жұмыскер мен жұмыс берушінің арасындағы еңбек дауларын осы Кодексте белгіленген тәртіппен реттеуге қатысуға құқығы бар.
Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 20 бабына түсініктеме
Еңбек заңнамасының бұл бабы, басқа тараптардың өкілдерінен айырмашылығы, қызметкерлер өкілдерінің негізгі өкілеттіктері мен құқықтарын реттейді. Түрлі деңгейдегі келісімдерде және ұжымдық шарттарда мұндай өкілдерге өзге де өкілеттіктер көзделуі мүмкін.
Қызметкерлер өкілдерінің мәлімделген құқықтарын іс жүзінде іске асыру келесі бағыттар бойынша жүзеге асырылуы мүмкін:
- ұжымдық шарттар негізінде қызметкерлердің еңбек құқықтары мен мүдделерін білдіру және қорғау, еңбек қатынастарын реттеу мәселелері бойынша өзара консультациялар, еңбек дауларын сотқа дейін шешуге қатысу және т.б.;
- жұмыс берушілер мен мемлекеттік органдардың өкілдерімен ұжымдық келіссөздер жүргізу және тиісті шарттар мен ұжымдық шарттар жасасу. Бұл ретте, заңнамада осы мақсатта қызметкерлер өкілдерінің жұмыс берушілерден қызметкерлердің мүдделерін тікелей қозғайтын ақпаратты алуға құқығы бар екендігі ерекше атап көрсетілген. Мұндай ақпаратқа, мысалы, кәсіпорынды немесе оның құрылымдық бөлімшелерін қайта ұйымдастыру немесе тарату, қызметкерлердің еңбек жағдайларын өзгертуге әкеп соғатын технологиялық жаңалықтарды енгізу, қызметкерлерді кәсіптік даярлау, қайта даярлау және олардың біліктілігін арттыру мәселелері және басқа да мәселелер қамтылуы мүмкін. үшін осы Кодексте;
- келісімдерде және ұжымдық шарттарда көзделген әлеуметтік-экономикалық даму мәселелерін шешуге қатысу. Қызметкерлердің өкілдері осы баптың талаптарына сәйкес ұжымдық шарттарда және әлеуметтік-экономикалық саясаттың әртүрлі мәселелері бойынша келісімдерде қол жеткізілген уағдаластықтарды іске асырудың тікелей қатысушылары болады;
- еңбек заңнамасының сақталуына қоғамдық бақылауды жүзеге асыру (осы Кодекстің 40-тарауы);
- еңбек заңнамасын бұзу мәселелері бойынша еңбек жөніндегі уәкілетті мемлекеттік органның мемлекеттік инспекторларымен өзара іс-қимыл жасау (10-бап). 331 және бап. 336 Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі );
- егер бұл қабылданған шарттарда немесе ұжымдық шарттарда көзделсе, қалыпты еңбек жағдайларын зерделеу және қамтамасыз ету шараларын қабылдау үшін жұмыс орындарына бару;
- еңбек қатынастарына және әлеуметтік-экономикалық мәселелерге қатысты заңнамалық актілердің, бағдарламалардың жобаларын әзірлеу және қарау жөніндегі консультативтік-кеңесші органдардың жұмысына қатысу. Бұл қызметкерлер өкілдерінің консультативтік-кеңесші органдардың қызметіне қатысу шеңберінде еңбек қатынастарын және басқа да әлеуметтік-тұрмыстық қатынастарды реттеумен тығыз байланысты заңнамалық актілер мен бағдарламаларды әзірлеу және жетілдіру жөнінде ұсыныстар енгізуге құқығы бар екенін білдіреді. экономикалық мәселелер;
- Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінде белгіленген тәртіппен қызметкер мен жұмыс беруші арасындағы еңбек дауларын шешуге қатысу (Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 15, 32-тарауы);
- Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкес жиналыстар, шерулер, митингілер, пикеттер, ереуілдер өткізу. Ереуілдер Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 298–304-баптарымен реттеледі. Жұмыс берушінің әрекетіне наразылықтың өзге де нысандарын білдіру Қазақстан Республикасының өзге де заңнамалық актілерімен реттеледі («Бейбіт жиналыстарды ұйымдастыру және өткізу тәртібі туралы» Қазақстан Республикасының 1995 жылғы 17 наурыздағы № 2126 Заңы. Қазақстан Республикасындағы митингiлер, шерулер, пикеттер мен демонстрациялар» (Қазақстан Республикасы Жоғарғы Кеңесiнiң Ведомостiлерi, 1995 ж. N 1–2, 19-тармақ).
ҚР ЕК 20-бабына жаңа түсініктеме
Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 20-бабы қызметкерлердің мүдделерін білдіруді реттейді және олардың өкілдерінің өкілеттіктерін белгілейді. Осы бапқа сәйкес жұмысшылардың мүдделерін кәсіподақ органдары, ал олар болмаған жағдайда сайланбалы өкілдер қорғайды.
Осы баптың 1-тармағында кәсіподақтар органдары Қазақстан Республикасының «Кәсіподақтар туралы» заңнамасына сәйкес еңбекшілердің мүдделерін білдіреді деп көрсетілген. Ұйымда кәсіподақ болмаса, қызметкерлердің сайланған өкілдері қызметкерлердің жалпы жиналысында (конференциясында) көпшілік дауыспен сайланады. Бұл ретте электрондық цифрлық қолтаңбаны немесе қызметкерді авторландырудың және сәйкестендірудің өзге де әдісін пайдалана отырып, қашықтықтан дауыс беруге жол беріледі. Қызметкерлердің кәсіподақтардағы мүшелігі ұйым штатының жартысынан азын құраса, қызметкерлердің мүдделерін кәсіподақтар да, сайланған өкілдер де білдіре алады.
Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 20-бабының 2-тармағында кәсіподақтың мүшесі болып табылмайтын және қызметкерлердің сайланған өкілдерін сайлауға қатыспаған қызметкерлер өз мүдделерін өкілдік етуді осы ұйымға беруге құқылы екендігі түсіндіріледі. жазбаша өтініш негізінде кәсіподақ органдары немесе қызметкерлердің сайланбалы өкілдері.
Баптың 3-тармағында қызметкерлердің сайланбалы өкілдерінің, оның ішінде қызметкерлердің еңбек құқықтары мен мүдделерін білдіру және қорғау, жұмыс берушімен ұжымдық келіссөздер жүргізу, жұмыс орындарын зерделеу және қалыпты еңбек жағдайларын қамтамасыз ету бойынша шаралар қабылдау үшін бару, сондай-ақ жұмыскерлердің еңбек құқықтары мен мүдделерін қорғау жөніндегі өкілеттіктері айқындалады. қызметкер мен жұмыс беруші арасындағы еңбек дауларын шешу.
Осы бапқа түсініктемеде еңбек қатынастарында қызметкерлердің мүдделерін білдірудің маңыздылығы атап өтіледі, сондай-ақ қызметкерлер өкілдерінің Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүзеге асырылуға тиіс өкілеттіктері айқындалады.