ҚР ЕК-нің 49-бабының қолданыстағы редакциясы түсініктемелермен.

Еңбек шартын тоқтату үшін негіздер:

1) тараптардың келісімі бойынша еңбек шартын бұзу;

2) еңбек шарты мерзімінің аяқталуы;

3) жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу;

4) жұмыскердің басқа жұмыс берушіге ауысуына байланысты;

5) жұмыскердің бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу;

6) тараптардың еркінен тыс мән-жайлар;

7) жұмыскердің еңбек қатынастарын жалғастырудан бас тартуы;

8) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жағдайлардан басқа, жұмыскердің сайланбалы жұмысқа (лауазымға) ауысуы немесе еңбек қатынастарын жалғастыру мүмкіндігін жоққа шығаратын лауазымға тағайындалуы;

9) еңбек шартын жасасу талаптарының бұзылуы болып табылады.

Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 49 бабына түсініктеме

Еңбек шартын бұзу деп еңбек заңнамасында белгіленген негіздер мен тәртіппен осы жұмыс беруші үшін қызметкер ретіндегі жұмыстан босату түсініледі.

Еңбек шартын бұзуға еңбек қатынастарын тоқтатудың барлық жағдайлары (тараптардың келісімі бойынша; қызметкердің немесе жұмыс берушінің бастамасы бойынша, мерзімнің өтуіне байланысты тоқтату, тараптарға байланысты емес мән-жайлар, қызметкердің еңбек қатынастарын жалғастырудан бас тарту және басқалар).

Негіздер, яғни. еңбек шартын бұзудың себептері еңбек шартын бұзудың заңды фактілері ретінде заңмен бекітілген өмірлік мән-жайлар болып табылады. Барлық осы заңды фактілер әдетте 2 түрге бөлінеді:

  • тараптардың немесе еңбек қатынастарын тоқтатуды талап етуге құқығы бар үшінші тұлғаның (сот, әскери комиссариат) еңбек шартын бұзуға бастамашылық көрсете отырып, ерікті әрекеттері. Біржақты ерік білдіру арқылы заң шығарушы еңбек шартын бұзу туралы айтады;
  • қызметкердің қайтыс болуы немесе келісімшарт мерзімінің аяқталуы, шартты жұмыстың аяқталуы сияқты оқиғалар.

Еңбек шарты тараптарының бірінің бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу тараптың еркіне байланысты еңбек шартын бұзу үшін негіздердің бірі болып табылады.

Еңбек шартының тараптардың келісімі бойынша бұзылуы оның тараптардың – жұмыс беруші мен қызметкердің еркі бойынша бұзылуын білдіреді. Осылайша, еңбек шартын бұзу ерікті біржақты және екі жақты әрекеттерді де, оқиғаларды да қамтиды.

Еңбек шарты бұзылған кезде жұмыс берушінің актісінде Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің еңбек шартын бұзудың нақты негіздерін көздейтін тиісті бабына сілтеме жасай отырып, еңбек шартын бұзудың негіздері көрсетілуі тиіс. бапқа сілтеме де болуы мүмкін. 51 ҚР ЕК.

Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 51-бабында еңбек шартын бұзу негіздерінің тізбесі, ал еңбек шартын бұзудың нақты негіздерін ашу және оларды қолдану тәртібі Кодекстің тиісті баптарында көзделген.

Еңбек шартын бұзудың қосымша негіздері Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің жұмыскерлердің тиісті санаттары жұмысының ерекшеліктерін (ерекшеліктерін) қарастыратын тарауларында айқындалған. Мысалы, мемлекеттік қызметшілермен еңбек шартын бұзудың қосымша негізі 1-бапта қарастырылған. 240 ҚР ЕК.

Еңбек шартын бұзудың қосымша негізін қолдану кезінде жұмыс берушінің актісінде Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің осы бұзу негізін көздейтін бабы ғана көрсетіледі.

ҚР ЕК 49-бабына жаңа түсініктеме

Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 49-бабында еңбек шартын бұзудың негіздері, яғни қызметкер мен жұмыс беруші арасындағы еңбек қатынастары тоқтатылатын жағдайлар айқындалған.

  1. Тараптардың келісімі бойынша еңбек шартын бұзу екі жақтың да еңбек қатынастарын тоқтату туралы өз еркімен шешім қабылдауын және ол туралы ортақ келісімге келуді білдіреді.
  2. Еңбек шартының қолданылу мерзімінің аяқталуы шарт жасалған мерзімнің аяқталуына байланысты еңбек қатынастарының аяқталуын білдіреді. Бұл уақытша немесе маусымдық жұмысқа байланысты болуы мүмкін.
  3. Жұмыс берушінің бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу заңда көзделген белгілі бір жағдайларда, мысалы, жұмыстан босату, қызметкердің өз міндеттерін орындамауы және т.б.
  4. Қызметкердің басқа жұмыс берушіге ауысуына байланысты еңбек шартын бұзу ескі және жаңа жұмыс берушілер арасындағы келісім бойынша қызметкердің басқа ұйымға жұмысқа ауыстырылуын білдіреді.
  5. Қызметкердің бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу себепсіз, бірақ ескерту мерзімін сақтай отырып (әдетте 1 ай) жүзеге асырылуы мүмкін.
  6. Тараптардың еркінен тыс мән-жайларға қызметкердің қайтыс болуы, оны хабарсыз кетті деп тану, ұйымның таратылуы және т.б.
  7. Қызметкердің еңбек қатынастарын жалғастырудан бас тартуы, мысалы, қызметкер қолайсыз деп санайтын еңбек жағдайлары өзгерген кезде орын алуы мүмкін.
  8. Қызметкердiң сайланбалы жұмысқа (лауазымға) ауысуы немесе оның еңбек қатынастарын жалғастыру мүмкiндiгiн болдырмайтын лауазымға тағайындалуы қызметкердiң мәртебесi мен мiндеттерiнiң өзгеруiмен байланысты, бұл оның бұрынғы жұмысында жұмысын жалғастыру мүмкiн болмайтындығы. позиция.
  9. Еңбек шартын жасасу шарттарын бұзу, мысалы, қызметкер еңбек шартын жасасу кезінде оның біліктілігі, білімі немесе бұрынғы жұмыс тәжірибесі туралы жалған мәліметтер бергені анықталса, оны тоқтатуға негіз болуы мүмкін. Бұл ретте жұмыс беруші белгіленген тәртіпті сақтай отырып, шартты бұзуға құқылы.

Еңбек шартын бұзу үшін аталған негіздемелердің әрқайсысы қызметкер мен жұмыс беруші сақтауы тиіс белгілі бір рәсімдер мен мерзімдерді қарастыратынын ескерген жөн. Мысалы, жұмыскердің бастамасы бойынша келісім-шарт бұзылған жағдайда, бұл туралы жұмыс берушіге алдын ала, әдетте бір ай бұрын хабарлау қажет. Жұмыс берушінің бастамасы бойынша келісім-шарт бұзылған жағдайда, соңғысы өз шешімінің негіздемесін ұсынуға және хабардар етудің, жұмыстан шығу жәрдемақысын төлеудің және т.б. белгілі бір мерзімдерді сақтауға міндетті.

Сонымен, Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 49-бабында еңбек шартын бұзудың әртүрлі негіздері анықталған, олар заңды болып табылады және тараптар арасындағы еңбек қатынастарын тоқтату процесін реттеуге арналған. Тиісті процедуралар мен мерзімдерді сақтау қызметкер мен жұмыс берушінің құқықтарының әділдігін және құрметтелуін қамтамасыз ету үшін екі тарап үшін де міндетті болып табылады.