ҚР ЕК-нің 69-бабының қолданыстағы редакциясы түсініктемелермен.

1. Он сегіз жасқа толмаған жұмыскерлер үшін:

1) он төрт жастан он алты жасқа дейінгі жұмыскерлер үшін – аптасына 24 сағаттан аспайтын;

2) он алты жастан он сегіз жасқа дейінгі жұмыскерлер үшін – аптасына 36 сағаттан аспайтын жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы белгіленеді.

2. Ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды және (немесе) қауіпті жұмыстарда істейтін жұмыскерлер үшін өндірістердің, цехтардың, кәсіптер мен лауазымдардың тізіміне, ауыр жұмыстардың, еңбек жағдайлары зиянды және (немесе) қауіпті жұмыстардың тізбесіне сәйкес аптасына 36 сағаттан аспайтын жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы белгіленеді.

Осы тармақта белгіленген жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы ауыр, зиянды және (немесе) қауіпті жағдайлардағы еңбегі өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау нәтижелерімен расталған жұмыскерлерге қолданылады.

Жұмыс беруші өндірістік объктілерді еңбек жағдайлары бойынша, сондай-ақ аттестаттауға жатпайтын жұмыс орындары бойынша аттестаттауды өткізбеген жағдайда, жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы өндірістердің, цехтардың, кәсіптер мен лауазымдардың тізіміне, ауыр жұмыстардың, еңбек жағдайлары зиянды және (немесе) қауіпті жұмыстардың тізбесіне сәйкес толық көлемде беріледі.

Жіберуші тараптың жұмыскерлеріне жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы қабылдаушы тараптың өндірістік объектілерін еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау нәтижелерінің негізінде беріледі.

3. Бірінші және екінші топтардағы мүгедектігі бар жұмыскерлерге аптасына 36 сағаттан аспайтын жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы белгіленеді.

4. Жұмыскерлерге жұмыс уақытының қысқартылған ұзақтығы белгіленген кезде олардың еңбегіне ақы төлеу осы Кодекске сәйкес жүргізіледі.

Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 69 бабына түсініктеме

  1. Қысқартылған жұмыс уақыты қызметкерлердің белгілі бір санаты үшін қалыпты жұмыс уақытының қысқаруын белгілейді. Он сегіз жасқа толмаған қызметкерлер үшін қысқартылған жұмыс уақыты осы бапта белгіленген тәртіппен белгіленеді. 181 Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі олардың жасына байланысты.
  2. Ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті жұмыстарда істейтін жұмыскерлер үшін қысқартылған жұмыс уақыты осы бапқа сәйкес белгіленеді. 202 Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінің 202-бабы 1-бөлігінің 2-тармағында көзделген жағдайларда жұмыс істеуге құқық беретін өндірістердің, цехтардың, кәсіптер мен лауазымдардың тізбесі, ауыр жұмыстардың, еңбек жағдайлары зиянды (ерекше зиянды) және (немесе) қауіпті жұмыстардың тізбесі. Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2007 жылғы 31 шілдедегі N 182-ө бұйрығымен бекітілген қысқартылған жұмыс уақыты және жыл сайынғы ақылы қосымша еңбек демалысы.
  3. Бірінші және екінші топтағы мүгедектер үшін қысқартылған жұмыс уақыты осы бапқа сәйкес белгіленеді. 224 Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі мүгедектік тобына байланысты.
  4. Жоғарыда аталған баптарда көзделген талаптармен қатар Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі еңбек және ұжымдық шарттарда осы баптың 1-3-тармақтарында көрсетілгеннен аз жұмыс уақытын қамтамасыз ету құқығын анықтайды. 78 ҚР ЕК.
  5. Жұмыс уақыты қысқартылған қызметкерлерге еңбекақы төлеу Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 10-тарауына, 182, 204-баптарына сәйкес жүргізіледі.

ҚР ЕК 69-бабына жаңа түсініктеме

Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 69-бабымен жұмыскерлердің жекелеген санаттары үшін олардың құқықтарын қорғау және қолайлы еңбек жағдайларын қамтамасыз ету мақсатында қысқартылған жұмыс уақыты реттеледі. 69-баптың әрбір тармағын толығырақ қарастырайық.

  1. Бірінші абзацта 18 жасқа толмаған қызметкерлер үшін қысқартылған жұмыс уақыты белгіленген:
    • 14 жастан 16 жасқа дейін – аптасына 24 сағаттан аспайды;
    • 16 жастан 18 жасқа дейінгі қызметкерлер үшін – аптасына 36 сағаттан аспайды.

    Бұл шектеу жас қызметкерлердің дамуын, білім алуын және денсаулығын қамтамасыз етуге бағытталған.

  2. Екінші абзац ауыр жұмыстарда, еңбек жағдайлары зиянды және (немесе) қауіпті жұмыстарда істейтін қызметкерлер үшін қысқартылған жұмыс уақытын (аптасына 36 сағаттан аспайтын) белгілейді. Осы шектеуге жататын еңбек жағдайлары мен кәсіптер өндірістердің, цехтардың, кәсіптер мен лауазымдардың тізбесімен, ауыр жұмыстардың, еңбек жағдайлары зиянды және (немесе) қауіпті жұмыстардың тізбесімен айқындалады. Қысқартылған ұзақтығы еңбек жағдайлары өндірістік объектілерді еңбек жағдайлары бойынша аттестаттау нәтижелерімен расталған қызметкерлерге қолданылады. Аттестаттаудан өтпеген жағдайда қысқартылған жұмыс уақыты көрсетілген тізімдер бойынша толық көлемде беріледі.
  3. Үшінші абзацта бірінші және екінші топтағы мүгедектер үшін қысқартылған жұмыс уақыты – аптасына 36 сағаттан аспайтын мерзім белгіленген. Бұл еңбекке бейімделу мүмкіндігін қамтамасыз етуге және мүгедектердің ерекше қажеттіліктерін есепке алуға бағытталған.
  4. 69-баптың төртінші абзацында қысқартылған жұмыс уақыты бар қызметкерлердің еңбегіне ақы төлеу барлық қызметкерлерге еңбекақы төлеудің тең шарттарын қамтамасыз ететін қолданыстағы заңнамаға сәйкес жүргізілетініне кепілдік береді.

Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 69-бабына түсініктеме жұмыскерлердің жекелеген санаттары үшін қысқартылған жұмыс уақыты және оны белгілеу негіздері туралы түсінікті қалыптастыруға көмектеседі. Бұл норма жұмысшылардың еңбек ету ерекшеліктерін, жасын, денсаулық жағдайын және еңбек жағдайларын ескере отырып, аталған жұмыскерлер топтарының әлеуметтік, экономикалық және кәсіби мүдделерін қорғауға бағытталған.

Қысқартылған жұмыс уақыты жұмысшылардың мүдделерін қорғау үшін белгіленетінін және олардың құқықтарының бұзылуына әкеп соқпауға тиіс екенін атап өткен жөн. Жұмыс берушілер Қазақстан Республикасының Еңбек кодексіне сәйкес белгіленген нормаларды сақтауға және қысқартылған жұмыс уақытын қамтамасыз етуге, сондай-ақ қызметкерлердің барлық санаттары үшін толық жалақыны қамтамасыз етуге міндетті.

Қорытындылай келе, Еңбек кодексінің 69-бабы қызметкерлердің әл-ауқатына бағытталған және олардың жеке ерекшеліктерін ескеретін әділ және ізгі еңбек заңнамасын қамтамасыз етуде басты рөл атқарады. Мұнда қолайлы еңбек жағдайларын жасауға және қызметкерлердің мүдделерін қорғауға бағытталған жұмыс уақытының ережелері мен нормаларын сақтаудың маңыздылығы көрсетілген.