ҚР ЕК-нің 103-бабының қолданыстағы редакциясы түсініктемелермен.
1. Жұмыскердің айлық жалақысының мөлшері жұмыскердің біліктілігіне, орындалатын жұмыстың күрделілігіне, санына және сапасына, сондай-ақ еңбек жағдайларына қарай сараланып белгіленеді. Айлық жалақының мөлшері ең жоғары мөлшермен шектелмейді.
Жалақы жұмыскерге жұмыс уақытын есепке алу бойынша жұмыс берушінің құжаттарында есепке алынған нақты жұмыс істеген уақыт үшін төленеді.
1-1. Жіберуші тарап жұмыскерлерінің негізгі жалақысының мөлшері персонал беру жөніндегі қызметтерді көрсетуге арналған шартқа сәйкес ұқсас лауазымы, тиісті біліктілігі, мамандығы немесе кәсібі, орындалатын жұмыстың күрделілігі, саны және сапасы, сондай-ақ өндірістік-тұрмыстық жағдайлар бойынша қабылдаушы тарап жұмыскерлерінің негізгі жалақысының мөлшерінен кем болмауға тиіс.
Жіберуші тараптың жұмыскерлеріне жалақы қабылдаушы тараптың жұмыс уақытын есепке алу жөніндегі құжаттарында есепке алынған олардың нақты жұмыс істеген уақыты үшін төленеді.
2. Осы кезеңге айқындалған жұмыс уақытының нормасын толық атқарған және еңбек нормаларын немесе еңбек міндеттерін орындаған жұмыскердің айлық жалақысының мөлшері тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы Қазақстан Республикасының заңында белгіленген айлық жалақының ең төмен мөлшерінен кем болмайды.
Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 103 бабына түсініктеме
- баптың 1-тармағы. Қазақстан Республикасының Еңбек кодексінің 121-бабында жалақыны әртүрлі параметрлер бойынша міндетті саралау тәртібі реттеледі. Бұл параметрлерге: қызметкердің біліктілігі, орындалатын жұмыстың күрделілігі, саны мен сапасы, еңбек жағдайлары жатады.
Еңбектің саны мен сапасы өзара байланысты және еңбек өлшемін құрайды, яғни. жалақыны саралаудың негізі болып табылатын белгілі бір сападағы тұрақты еңбек мөлшері.
Еңбек мөлшері – қызметкердің еңбек қызметі барысындағы техникалық жарақтандыру және өндірісті ұйымдастыру деңгейіне, жұмысшының біліктілігіне, еңбек қарқындылығына және басқа да факторларға байланысты энергия шығындарының жиынтығы. Еңбек мөлшері жұмыс уақытының сағатпен, күнмен немесе уақыт бірлігіне жұмсалған еңбек шығынының көлемімен өлшенеді.
Еңбек сапасы – күрделілігі, қарқындылығы және жағдайы бойынша еңбектің белгілі бір түріне тән қасиет.
Еңбектің күрделілігі жұмыстың күрделілігімен, сонымен қатар оны орындауға қажетті жұмысшының біліктілік деңгейімен анықталады. Орындалатын жұмыстарды белгілі бір күрделілікке жатқызуды және қызметкерлерге біліктілік санаттарын беруді жұмыс беруші жұмысшылардың жұмыстары мен кәсіптерінің біліктілік анықтамалығына және қызметкерлер лауазымдарының біліктілік анықтамалығына сәйкес жүзеге асырады.
Қызметкердiң бiлiктiлiгi деп жұмысты орындауға қажеттi бiлiм, дағды, бiлiм мен тәжiрибе деңгейiнiң жиынтығы түсiнiледi.
Еңбек жағдайына байланысты жалақыны саралау туралы заңнамалық талап принципті маңызды болып табылады. Мысалы, қалыпты еңбек жағдайларымен қатар зиянды (ерекше зиянды), ауыр, қауіпті еңбек жағдайлары бар. Сондықтан қалыпты жағдайдан өзгеше жағдайда орындалған жұмыстың ұлғайтылған ставкамен төленуі заңды.
- Қазақстан Республикасы Конституциясының 28-бабында әрбір қызметкерге заңда белгіленген ең төменгі жалақыдан кем емес мөлшерде ақы төленетініне кепілдік берілген.
Еңбек кодексінде қызметкердің тиісті айға белгіленген жұмыс уақыты мерзімін толық орындаған және еңбек нормаларын (еңбек міндеттерін) орындаған жағдайда ғана мұндай төлем сомасын алуға құқығы бар деп белгіленген.
Егер қызметкер, мысалы, толық емес жұмыс күнімен жұмыс істесе немесе айына белгіленген жұмыс уақыты қоры бойынша жұмыс істемесе, онда бұл жағдайда төлем жұмыс істеген уақытына пропорционалды түрде төленуі керек.
Бұл қызметкер келесі жағдайларда орын алуы мүмкін: жұмысты есеп айының басынан бастамаған; ай өткенге дейін еңбек қатынастарын тоқтатқан; ақысыз демалыс алған; 0,5 ставка бойынша жұмыс істейді; сондай-ақ егер ол жұмыс берушінің актілерінде белгіленген еңбек нормаларын (еңбек міндеттерін) орындамаған болса.
Сондықтан мұндай жағдайларда Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі қызметкердің жұмыс істеген уақытына немесе орындаған жұмысының көлеміне сәйкес жалақы алуына кепілдік береді.
Бұл ретте, толық емес жұмыс күнімен жұмыс істеген кезде жалақының ең төменгі деңгейі осы бапқа сәйкес айқындалған сағаттық жалақының ең төменгі мөлшері негізінде айқындалады. 122 ҚР ЕК.
ҚР ЕК 103-бабына жаңа түсініктеме
Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 103-бабында біліктілік, жұмыстың күрделілігі, орындалатын жұмыстың саны мен сапасы, сондай-ақ еңбек жағдайлары сияқты әртүрлі факторларды ескере отырып, қызметкердің жалақысының мөлшеріне қатысты негізгі ережелер реттеледі.
- 103-баптың 1-тармағына сәйкес қызметкердің айлық жалақысы аталған факторлар ескеріле отырып, сараланған түрде айқындалады. Ай сайынғы жалақыға шек қойылмайды, бұл жұмыс берушілерге жоғары жалақы ұсыну арқылы өз қызметкерлерін ынталандыруға мүмкіндік береді.
Жалақы қызметкерге нақты жұмыс істеген уақыты үшін төленеді, бұл жұмыс берушінің жұмыс уақытын есепке алу құжаттарында ескеріледі.
1-1. 103-баптың 1-1-тармағында жіберуші тарап қызметкерлерінің негізгі жалақысының мөлшері (аутсорсинг немесе персоналды қамтамасыз ету кезінде) қабылдаушы тарап қызметкерлерінің негізгі жалақысының мөлшерінен төмен болмауға тиіс деп белгіленген. ұқсас лауазымдар мен еңбек жағдайлары. Бұл жұмысшылардың екі тобына бірдей жалақы шарттарына кепілдік береді.
- 103-баптың 2-тармағына сәйкес, егер қызметкер жұмыс уақытының толық белгіленген нормасын әзірлеген және еңбек нормаларын немесе еңбек міндеттерін орындаған болса, оның айлық жалақысы ең төменгі айлық жалақыдан төмен бола алмайды. Ең төменгі айлық жалақы тиісті қаржы жылына арналған республикалық бюджет туралы Қазақстан Республикасының заңында белгіленеді.
Сонымен, Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 103-бабында қызметкердің жалақысының мөлшерін анықтаудың, әділ жалақыға кепілдік берудің және жалақыға әсер ететін әртүрлі факторларды есепке алудың негізгі қағидалары мен ережелері белгіленген.