ҚР ЕК-нің 193-бабының қолданыстағы редакциясы түсініктемелермен.

Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру кезінде мемлекеттік еңбек инспекторларының:

1) Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілеріне сәйкес Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуына тексерулер жүргізу мақсатында жұмыс берушілерге кедергісіз баруға;

2) алып тасталды – ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

3) жұмыс берушілерден, жұмыскерлерден (олардың өкілдерінен) өздеріне жүктелген функцияларды орындауға қажетті құжаттарды, түсініктемелерді, ақпаратты сұратуға және алуға;

4) жұмыс берушілер орындауға міндетті нұсқамалар, қорытындылар беруге, сондай-ақ әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы хаттамалар мен қаулылар толтыруға, әкімшілік жазалар қолдануға;

5) өз құзыретіне кіретін мәселелер бойынша түсініктемелер беруге;

6) жекелеген өндірістердің, цехтардың, учаскелердің, жұмыс орындарының қызметі және жабдықтардың, механизмдердің пайдаланылуы Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы нормативтік құқықтық актілерінің талаптарына сәйкессіздігі анықталған кезде оларды бес жұмыс күнінен аспайтын мерзімге, көрсетілген мерзімде сотқа міндетті түрде талап арыз бере отырып, тоқтата тұруға (тыйым салуға) құқығы бар.

Ұйымның Қазақстан Республикасының еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау туралы нормативтік құқықтық актілерінің талаптарына жұмыскерлердің өмірі мен денсаулығына қатер төндіретін, мұны жекелеген өндірістердің, цехтардың, учаскелердің, жұмыс орындарының қызметін және жабдықтардың, механизмдердің пайдаланылуын тоқтата тұру (тыйым салу) жолымен жою мүмкін болмайтын сәйкессіздігі анықталған жағдайда, Қазақстан Республикасының бас мемлекеттік еңбек инспекторы, облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың бас мемлекеттік еңбек инспекторы ұйымның қызметін бес жұмыс күнінен аспайтын мерзімге, көрсетілген мерзімде сотқа міндетті түрде талап арыз бере отырып, тоқтата тұруға (тыйым салуға) құқылы.

Осы тармақшада жұмыскерлердің өмірі мен денсаулығына қатер деп жұмыскерлердің өндірістік жарақаттар алу ықтималдығын не қайтыс болу тәуекелін түсіну керек;

7) жұмыс орындарында белгіленген талаптарға сай келмейтін арнайы киімнің және басқа да жеке және ұжымдық қорғаныш құралдарының берілуі мен пайдаланылуына тыйым салуға;

8) алып тасталды – ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

9) еңбек қызметіне байланысты жазатайым оқиғаларды белгіленген тәртіппен тергеп-тексеруге;

10) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау мәселелері бойынша оқудан, нұсқау алудан, білімін тексеруден өтпеген жұмыскерлерді, басшылар мен еңбек қауіпсіздігін және еңбек қорғауды қамтамасыз етуге жауапты адамдарды жұмыстан шеттету, сондай-ақ кінәлі адамдарды жауаптылыққа тарту үшін жұмыс берушілер орындауға міндетті нұсқамалар беруге;

11) Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын бұзу, мемлекеттік еңбек инспекторларының актілерін жұмыс берушілердің орындамауы фактілері бойынша ақпаратты, талап арыздарды және өзге де материалдарды тиісті құқық қорғау органдарына және соттарға жіберуге;

12) еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі білімді тексеруге қатысуға;

ЗҚАИ-ның ескертпесі!
13) тармақшаға өзгеріс енгізу көзделген – ҚР 20.04.2023 № 226-VII (01.07.2023 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен.

13) жұмыс берушілердің Қазақстан Республикасының халықты жұмыспен қамту туралы заңнамасында және Қазақстан Республикасының халықтың көші-қоны туралы заңнамасында белгіленген, шетелдік жұмыс күшін тарту тәртібі мен шарттарын сақтауы тұрғысынан тексеру жүргізуге;

14) алып тасталды – ҚР 24.05.2018 № 156-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі);

15) Қазақстан Республикасы еңбек заңнамасының сақталуын мемлекеттік бақылауды жүзеге асыру кезінде азаматтармен және жұмыскерлердің өкілдерімен өзара іс-қимыл жасасуға;

16) Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген өзге де құқықтарды жүзеге асыруға құқығы бар.

Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 193 бабына түсініктеме

  1. Негізгі міндеттерді іске асыру және өз функцияларын орындау мақсатында мемлекеттік еңбек инспекторлары заңнамада белгіленген тәртіппен өз құзыреті шегінде Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің нормаларына және «Қазақстан Республикасындағы еңбек инспекциясы туралы» ХЕҰ No 81 Конвенциясына сәйкес Өнеркәсіп және сауда», Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 7 мамырдағы Заңымен ратификацияланған 194 «Ауыл шаруашылығындағы еңбек инспекциясы туралы» ХЕҰ Конвенциясы, № 129, Қазақстан Республикасының 2001 жылғы 7 мамырдағы № 2001 Заңымен ратификацияланған. 195 Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 27 қыркүйектегі N 851 қаулысымен бекітілген «Қауіпсіздік және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік бақылауды ұйымдастыру және жүргізу қағидалары» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2007 жылғы 27 қыркүйектегі № 851 қаулысымен бекітілген «Еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы мемлекеттік бақылауды ұйымдастыру және жүргізу қағидалары» сәйкес құқықтарға ие.

Мемлекеттік еңбек инспекторлары мемлекеттік еңбек инспекциясының тиісті органының құзыреті шегінде оларға берілген құқықтарды жүзеге асырады.

Түсініктеме берілген мақалада мемлекеттік еңбек инспекторларының негізгі құқықтары белгіленген, бұл жұмыс берушілер мен олардың өкілдерінің еңбек заңнамасын және еңбек құқығы нормаларын қамтитын өзге де нормативтік құқықтық актілерді бұзуын анықтауға және құқық бұзушылық жасауға ықпал ететін мән-жайларды есепке алуға мүмкіндік береді.

Осы мақсатта мемлекеттік еңбек инспекторлары тексерілетін барлық ұйымдық-құқықтық нысандағы және меншік нысанындағы ұйымдарға тәуліктің кез келген уақытында еркін келуге құқылы. Олар белгіленген жерде қол жеткізуді бақылау құқығына бағынады. Мемлекеттік инспектордың тексерілетін ұйымның аумағына өтуі үшін оған белгіленген үлгідегі қызметтік анықтаманы көрсету жеткілікті.

Мемлекеттік еңбек инспекторы қажетті ақпаратты алу үшін құжаттармен және материалдармен сол жерде танысуға құқылы. Сонымен қатар, жұмыс берушілер мен олардың өкілдерінің кез келген сылтаумен құжаттарды беруден жалтаруына жол берілмейді, соның ішінде. олардағы коммерциялық немесе мемлекеттік құпияның мазмұнына негізделеді.

Коммерциялық немесе мемлекеттік құпияны қамтитын құжаттармен жұмыс заңда белгіленген ерекше тәртіппен жүзеге асырылады. Өкілеттілігін куәландыратын құжаттармен қамтамасыз етілген еңбек инспекторларының:

  • алдын ала ескертусіз және тәуліктің кез келген уақытында инспекция бақылауына жататын кез келген кәсіпорынға кедергісіз қол жеткізу;
  • күндізгі уақытта инспекцияның бақылауына жатады деп санауға дәлелді негіздері бар барлық ғимараттарға кіруге;
  • заң ережелерінің тиімді жүзеге асырылуын қамтамасыз ету үшін қажет деп санайтын кез келген тексерулерді, бақылауларды және тергеулерді жүзеге асыру, атап айтқанда:
  • оңаша немесе куәлардың қатысуымен жұмыс берушіге немесе кәсіпорын ұжымына заң нормаларын қолдануға байланысты барлық салалар бойынша сұрақтар қоюға;
  • еңбек жағдайлары туралы заңнамада көзделген кез келген кітаптарды, тізілімдерді немесе құжаттарды олардың заңнамалық нормаларға сәйкестігін тексеру және олардан жекелеген орындардың көшірмелерін немесе үзінділерін жасау мақсатында сараптама жүргізуді талап етуге;
  • заң талаптарына сәйкес хабарламаларды орналастыруды талап етуге;
  • Кәсіпкерге немесе оның өкіліне материалдардың немесе заттардың осы мақсатта алынғаны және әкетілгені туралы хабарланған жағдайда, пайдаланылатын немесе өңделген материалдар мен заттардың үлгілерін алып қоюға немесе талдау үшін өзімен бірге алып кетуге.

Тексеру барған кезде инспектор, егер мұндай хабарлама бақылаудың тиiмдiлiгiне нұқсан келтiруi мүмкiн деп есептемесе, жұмыс берушiге немесе оның өкiлiне қатысуы туралы хабарлайды.

  1. Мемлекеттік еңбек инспекторы қызметкерлердің еңбек құқықтарының бұзылуы туралы мәліметтерді қамтуы мүмкін барлық құжаттармен танысуға құқылы. Оларға: бұйрықтар мен ұйғарымдар, статистикалық есептілік, ведомстволық бағынысты ұйымдардың жұмысын тексеру актілері, бақылаушы органдар анықтаған заң бұзушылықтар және олардың себептері туралы материалдар, тексерілетін органның құзыретіне кіретін мәселелер бойынша азаматтардың хаттары, шағымдары мен ұсыныстары, Қажет болған жағдайда мемлекеттік еңбек инспекторы оған жеке құжаттардың көшірмелерін жасауды талап етуге құқылы.
  2. Тексеру барысында анықталған еңбек заңнамасының нормалары мен ережелерін бұзушылықтарды жою үшін мемлекеттік еңбек инспекторы Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің 2006 жылғы 20 желтоқсандағы № 10 бұйрығына сәйкес белгіленген үлгідегі ұйғарым жазады. «Мемлекеттік еңбек инспекторлары актілерінің нысандарын бекіту туралы» 2007 жылғы 24 шілдедегі № 174-ө. Белгілі бір қаржылық, материалдық және уақыт ресурстарын талап ететін бұзушылықтарды жою мерзімдері субъектімен келісім бойынша белгіленуі тиіс.

Мемлекеттiк еңбек инспекторларына еңбек заңнамасын, еңбек құқығы нормаларын қамтитын нормативтiк құқықтық актiлердi бұзуға кiнәлi басшыларды, өзге де лауазымды адамдарды және тiкелей ұйымдарды әкiмшiлiк жауаптылыққа тарту құқығы берiледi. Аталған тұлғалардың әкімшілік жауаптылығы Қазақстан Республикасының ӘҚБтК-нің баптарында белгіленген мөлшерде айыппұл салудан көрінеді.

бапқа сәйкес. Қазақстан Республикасының ӘҚБтК-нің 550-бабына сәйкес мемлекеттік еңбек инспекторлары Қазақстан Республикасы ӘҚБтК-нің мынадай баптарында көзделген әкімшілік құқық бұзушылық туралы істерді қарайды:

  • Қазақстан Республикасының еңбек заңнамасын бұзу (87-бап);
  • мүгедектерді әлеуметтік қорғау туралы заңнаманы бұзу (87-1-бап);
  • қауіпсіздік пен еңбекті қорғауды қамтамасыз ету қағидаларын бұзу (89-бап);
  • ұжымдық шарт, келісім бойынша келіссөздерге қатысудан жалтару (90-бап);
  • ұжымдық шартты, келісімді жасасудан негізсіз бас тарту (91-бап);
  • ұжымдық шартты, келісімді орындамау немесе бұзу (92-бап);
  • ұжымдық келіссөздер жүргізу және ұжымдық шарттардың, келісімдердің орындалуын бақылау үшін қажетті ақпаратты бермеу (93-бап);
  • халықты жұмыспен қамту туралы заңнаманы бұзу (94-бап);
  • Қазақстан Республикасының міндетті сақтандыру туралы заңнамасын бұзу (175-бап);
  • Қазақстан Республикасында шетелдік жұмыс күшін тарту және пайдалану қағидаларын бұзу (396-бап);
  • Қазақстан Республикасының азаматтарын шетелде жұмысқа орналастыру жөніндегі заңсыз қызмет (399-бап).
  1. Мемлекеттік еңбек инспекторлары ұйымдарға, жұмыс берушілерге, қызметкерлерге өз құзыретіндегі мәселелер бойынша түсініктеме беруге және еңбек заңнамасы мәселелері бойынша ақпараттық-түсіндіру жұмыстарын жүргізуге құқылы.
  2. Егер бұзушылық жұмыскерлердің өмірі мен денсаулығына тікелей қауіп төндірсе, инспектор оны тоқтату туралы тиісті ұйғарым шығара отырып, қауіп көзін пайдалануға тыйым салуға міндетті.

Жекелеген өндірістердің, цехтардың, учаскелердің, жұмыс орындары мен жабдықтардың және жалпы ұйымның жұмысына тыйым салу немесе тоқтата тұру туралы бұйрық жұмыскерлердің өмірі мен денсаулығына айқын қауіп төндіретін жағдай анықталған жағдайда шығарылады. олардың өндірістік қызметі («Мемлекеттік еңбек инспекторлары актілерінің нысандарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігінің 2007 жылғы 24 шілдедегі № 174-ө бұйрығы).

Жекелеген өндірістердің, цехтардың, учаскелердің, жұмыс орындары мен жабдықтардың және тұтастай ұйымның жұмысына тыйым салынған немесе тоқтатыла тұрған жағдайларда мемлекеттік еңбек инспекторы көрсетілген объектілерге сейфті қолхат бере отырып, лауазымды тұлғаға мөр қояды немесе мөрлейді. ұйым. Рецепттің бұл түрінде тоқтатудың себебі және еңбек қауіпсіздігі талаптарының бұзылуын жою мерзімі нақты көрсетілуі керек.

Тоқтату туралы ұйғарым соттың шешімінсіз 3 күннен аспайтын мерзімге сотқа талап арызды көрсетілген мерзімде (3 күн) міндетті түрде ұсынумен шығарылады. Қызметке тыйым салу немесе тоқтата тұру туралы акт анықталған бұзушылықтар жойылғанға дейін немесе сот шешімі шыққанға дейін қолданылады.

  1. Жеке және ұжымдық қорғану құралдары мен санитарлық-тұрмыстық үй-жайлардың мемлекеттік стандарттар мен санитарлық нормалар мен ережелердің талаптарына сәйкес келмеген жағдайда мемлекеттік еңбек инспекторы ұйғарым шығаруға құқылы.
  2. Мемлекеттік еңбек инспекторлары жұмыс берушіні немесе оның өкілін хабардар ете отырып және тиісті акт жасай отырып, талдау үшін пайдаланылған немесе өңделген материалдар мен заттардың үлгілерін алуға құқылы.

Мемлекеттік еңбек инспекторлары еңбекті қорғау талаптарының бұзылуын анықтаған жағдайда ұйымдардың, жекелеген өндірістік бөлімшелер мен жабдықтардың жұмысын тоқтата тұруға құқылы.

Мемлекеттік еңбек инспекциясы жұмысты тоқтата тұру кезінде қызметкерлерге берілетін кепілдіктер бапта қарастырылған. 311 Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі (оған түсініктемені қараңыз).

Сонымен қатар, мемлекеттік еңбек инспекторлары еңбек жағдайларының мемлекеттік сараптамасының қорытындылары болған жағдайда еңбек тәртібін бұзуға байланысты ұйымдарды тарату немесе олардың құрылымдық бөлімшелерінің қызметін тоқтату туралы сотқа өтініштер жіберуге құқылы. қорғау талаптары.

  1. Жазатайым оқиғаларды тергеудің белгіленген тәртібі Өнерде көзделген. 324 Қазақстан Республикасының Еңбек кодексі …анға түсініктемені қараңыз).
  2. ГОСТ 12.0.004-90 «Еңбек қауіпсіздігі бойынша оқытуды ұйымдастыру» мемлекеттік инспектордың талабы бойынша қанағаттанарлықсыз баға алған қызметкерлер қауіпсіздік және еңбекті қорғау мәселелері бойынша оқудан, нұсқаулықтан және білімін тексеруден өтпеген деп есептен шығарылуы мүмкін екенін анықтайды. .
  3. Жұмыс берушінің және оның өкілдерінің іс-әрекеттерінде қылмыстық жазаланатын әрекеттің белгілері болған жағдайларда мемлекеттік еңбек инспекторлары құқық қорғау органдарына аталған адамдарды қылмыстық жауаптылыққа тарту туралы материалдар жібере алады.

Олар сондай-ақ жұмысшылардың еңбек құқықтарын қорғау туралы сотқа талап қоюға, жұмысшылардың денсаулығына келтірілген зиянды өтеу туралы талап-арыздар бойынша сотта сарапшы болуға және т.б.

Кәсіподақ органы немесе қызметкердің өзі немесе қызметкердің мүдделері мен құқықтарын қорғайтын басқа азамат жеке немесе ұжымдық еңбек дауын қарау үшін тиісті орган қарайтын мәселе бойынша мемлекеттік еңбек инспекциясына жүгінген жағдайда (бұдан әрі). сот қабылдаған талаптар немесе сот шешімі бар мәселелер бойынша мемлекеттік еңбек инспекторы (егер ол еңбек заңнамасының бұзылуын анықтаса) жұмыс берушіге міндетті түрде орындалуға жататын ұйғарым шығаруға құқылы.

Осы бұйрықты жұмыс беруші немесе оның өкілі алған күннен бастап 10 күн ішінде жұмыс беруші сотқа шағымдана алады.

  1. Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтiк қорғау министрлiгiнiң 2007 жылғы 23 тамыздағы № 40 бұйрығымен бекiтiлген «Қызметкерлердiң қауiпсiздiгi және еңбектi қорғау мәселелерi бойынша оқыту, нұсқау беру және бiлiмiн тексеру ережелерi мен мерзiмдерiне» сәйкес. 177-п Қауіпсіздік және еңбекті қорғау ұйымдары бойынша білімдерді тексеруді қауіпсіздік және еңбекті қорғау саласындағы уәкілетті мемлекеттік органның аумақтық бөлімшесі құратын комиссия жүргізеді.

Мемлекеттiк еңбек инспекторларына еңбектiң қауiпсiз әдiстерi мен әдiстерiне оқуды, еңбектi қорғау жөнiндегi брифингтен, жұмыс орындарында тағылымдамадан өтпеген және еңбектi қорғау талаптарын бiлiмiн тексеруден өтпеген адамдарды белгiленген тәртiппен жұмыстан шығаруға құқығы бар.

  1. Мемлекеттік еңбек инспекторы еңбек заңнамасының сақталуын тексеру барысында Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес шетелдік жұмыс күшін тартуды және ерекше жағдайлардың орындалуын да тексеруге құқылы. Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзушылықтар анықталған жағдайда мемлекеттік еңбек инспекторы лауазымды адамдарды әкімшілік жауапкершілікке тартуға құқылы.
  2. Жұмыс беруші еңбек заңнамасына сәйкес еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғауға ішкі бақылау жүзеге асырылатын еңбекті қорғау қызметін құруға міндетті. Мемлекеттік еңбек инспекторы осы талаптардың сақталуын бақылауға құқылы.
  3. Мемлекеттiк еңбек инспекторларына профилактикалық бақылау және қадағалау саласында кең құқықтар берiлген: олар өндiрiстiк объектiлердi салуға, реконструкциялауға, техникалық қайта жарақтандыруға, жаңа техника шығаруға және енгiзуге, жаңа технологияларды енгiзуге рұқсаттар бередi; жаңа немесе реконструкцияланған өндiрiстiк объектiлердi пайдалануға беру мүмкiндiгi туралы қорытындылар беру (Қазақстан Республикасы Еңбек кодексiнiң 320-бабын және оған түсiнiктемені қараңыз).

ҚР ЕК 193-бабына жаңа түсініктеме

ҚР Еңбек кодексінің 193-бабы Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік еңбек инспекторларының құқықтарына арналған. Осы бапта мемлекеттік еңбек инспекторларының өз қызметін жүзеге асыру кезіндегі құқықтары айқындалады.

Мемлекеттік еңбек инспекторларының мынадай құқықтары бар:

  1. Жұмыс орындарын тексеру және тексеру – мемлекеттік еңбек инспекторлары кәсіпорындарда, ұйымдарда және еңбек қызметі жүзеге асырылатын басқа жерлерде еңбек заңнамасының сақталуын тексеруге құқылы. Ол үшін олар тексеру жүргізіп, жұмыс орындарын тексере алады, қажетті құжаттар мен мәліметтерді талап ете алады.
  2. Түсіндіру жұмыстарын жүргізу – мемлекеттік еңбек инспекторлары жұмыс берушілер мен қызметкерлерге еңбек заңнамасы және еңбек қауіпсіздігі ережелері бойынша түсіндіру жұмыстарын жүргізуге құқылы.
  3. Мамандар тарту – мемлекеттік еңбек инспекторлары еңбек заңнамасы және еңбек қауіпсіздігі мәселелері бойынша тексерулер мен сараптамалар жүргізу үшін мамандарды тарта алады.
  4. Бұйрық шығару және шара қолдану – Мемлекеттік еңбек инспекторлары еңбек заңнамасы мен еңбек қауіпсіздігі ережелерін бұзуды тоқтату туралы ұйғарым шығаруға және бұзушыларды жауапкершілікке тартуға шаралар қолдануға құқылы.
  5. Мемлекеттің мүдделерін білдіреді – мемлекеттік еңбек инспекторлары қызметкерлердің құқықтары мен мүдделерін қорғауда және еңбек заңнамасының орындалуын қамтамасыз етуде мемлекеттің мүдделерін білдіреді.

Сонымен, Қазақстан Республикасы Еңбек кодексінің 193-бабында еңбек заңнамасының және еңбек қауіпсіздігі ережелерінің сақталуына тиімді бақылауды қамтамасыз ететін мемлекеттік еңбек инспекторларының құқықтары айқындалған. Бұл құқықтар Қазақстандағы жұмысшылардың құқықтарын қорғау және қауіпсіз еңбек жағдайларын қамтамасыз ету үшін еңбек инспекторларының қолындағы маңызды құрал болып табылады.

Сондай-ақ қараңыз «Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы» Заң.